Bijvriendelijk boeren
Bijen en hommels als bestuivers in de landbouw
Bijen en hommels voeden zich uitsluitend met nectar en stuifmeel. Bij het verzamelen van dit voedsel verspreiden ze stuifmeel van bloem tot bloem. Op die manier bestuiven ze de gewassen wat rechtstreeks leidt tot hogere opbrengsten. Ze zijn van levensbelang voor onze voedselvoorziening. De economische waarde van de honingbij wordt geschat op 0,5 miljard euro voor België en komt daarmee op de derde plaats wat betreft dierlijke productie.
Wilde bestuivers zoals solitaire bijen en hommels kunnen, naast de honingbijen, een belangrijke aanvulling betekenen voor de bestuiving van landbouwgewassen. Sommige soorten wilde bijen zouden door hun lichaamsbouw en levenswijze efficiëntere bestuivers zijn dan honingbijen.
Vooral de groep van de metselbijen zou deze taak voor een groot deel vervullen. Zo blijkt uit onderzoek dat 250 metselbijen volstaan om een halve hectare appelbomen succesvol te bestuiven, terwijl hiervoor ongeveer 15.000 honingbijen zouden nodig zijn.
Aangezien 33% van alle landbouwgewassen voor menselijke productie worden bestoven door honing- en wilde bijen, heb je er als landbouwer zeker baat bij om voor deze soorten aandacht te hebben.
Ten slotte zijn de vele maatregelen die genomen kunnen worden om bijen te bevorderen ook gunstig voor andere insecten zoals vlinders en de natuurlijke vijanden van plaaginsecten. Bovendien zijn de zaden en vruchten die na bestuiving ontstaan vaak een belangrijke voedselbron voor bijvoorbeeld vogels. En door de aanleg van bloemrijke randen en bloeiende groenbemesters wordt ook de belevingswaarde van het buitengebied vergroot.
Wist je dat…wilde bijen een groot deel van de bestuiving voor hun rekening nemen? Ze kunnen weliswaar niet zo'n grote afstanden afleggen als de honingbij, maar zijn veel efficiëntere bestuivers!
Dieter Depraetere
Onderzoeksleider agromilieu - Inagro
Wuk? Wilde bijen!
De honingbij kennen we allemaal. Maar naast deze uitheemse bij leven er in ons land meer dan 300 soorten bijen die hier van nature voorkomen. Het merendeel maakt een nestplek voor hen alleen en worden daarom solitaire bijen genoemd. Samen met de hommels worden zijn 'wilde bijen' genoemd. De meeste wilde bijensoorten zijn voor hun voedsel afhankelijk van één of slechts enkele inheemse planten. Net daarom wordt bij aanplantingen van bomen of struiken, of bij inzaai van bloemenmengsels bij voorkeur voor inheemse soorten gekozen.
Wat kan je doen als landbouwer?
Veel landbouwlandschappen bezitten onvoldoende geschikte leefgebieden voor honingbijen en natuurlijke bestuivers. Door aandacht te besteden aan de drie onderstaande vuistregels is gebleken dat jouw landbouwbedrijf als geschikt leefgebied kan dienen voor bijen en hommels:
- Voedsel: Bijen en hommels hebben stuifmeel en nectar nodig en zijn dus gebaat met een rijke en gevarieerde bloei doorheen het jaar.
- Nestgelegenheid voor wilde bijen en hommels. Deze bijen gebruiken geen was voor hun nest zoals de honingbij, maar maken hun nest in holtes onder de grond of bovengronds in bv. dode bomen.
- Gewasbeschermingsmiddelen: Verminder risico's voor bijen bij gebruik van insecticiden en herbiciden.
Voedsel voor bijen
Uitgangspunt: behoud wat er staat en plant of zaai waar mogelijk
Door het nectar- en stuifmeelaanbod in het landschap te verhogen, kan je als landbouwer helpen voorzien in het voedsel voor bijen:
- Behoud en draag zorg voor de bestaande bloeiende bomen, struiken of kruiden op je bedrijf.
- Plant nieuwe streekeigen bomen en struiken aan waar deze niet in de weg staan voor je bedrijfsvoering.
- Zaai een akkerrand of een overhoek in met een bloemenmengsel en laat je hierin begeleiden door een expert.
- Vroeg ingezaaide groenbedekkers met een snelle ontwikkelingstijd zijn een goede nectarbron voor bijen in het najaar.
Nestgelegenheid
Honingbijen zitten vaak veilig in hun korven, maar wilde bijen moeten het doen met de plekjes die ze vinden in de natuur. En hierbij kan jij helpen! Het voorzien van voedsel heeft immers weinig zin als er geen nestgelegenheid beschikbaar is in de buurt. Alle hommels en het grootste deel van de solitaire wilde bijen maken hun nestgang in de grond, terwijl de overige soorten een voorkeur hebben voor holtes in bomen, holle stengels of gaten en kieren van gebouwen. Eén ding hebben ze gemeen, ze zoeken hiervoor steeds zonnige plekjes op.
Gewasbeschermingsmiddelen en de bij
Gewasbeschermingsmiddelen kunnen gevaarlijk zijn voor bijen. Tijdens de toelatingsprocedure gaat de overheid na welke producten en/of in welke omstandigheden ze gevaarlijk zijn, en legt vervolgens een veilig gebruik vast. Pas het product dus correct toe zoals vermeld op het etiket.
Boer & bij - Een bijzondere samenwerking
Neem er gerust nog een stripboek bij. We hebben deze tips om aan bijvriendelijk boeren te doen, gebundeld in een kort verhaal.
Bijenvriendelijk beheer in de landbouw is geen bijzaak
Bijen en hommels zijn van erg groot belang voor onze voedselproductie en hebben een belangrijke economische waarde. Bovendien dragen ze ook bij tot het verbeteren van het ecologisch evenwicht in landbouwgebied.
Door het toepassen van enkele simpele tips kan je als landbouwer of bewoner in het agrarisch gebied de bijen een handje helpen. Hun wederdienst maakt het de moeite waard!
In tegenstelling tot vele plaagsoorten zijn hun natuurlijke vijanden en bestuivende insecten niet in staat om zich snel te vermenigvuldigen. Hierdoor kan het lang duren alvorens deze nuttige insecten terugkeren na een behandeling met insecticiden.
Dieter Depraetere
Onderzoeksleider agromilieu - Inagro
Met welke problemen hebben bijen zoal te kampen?
- Ziekten, virussen en parasieten, zoals de mijt Varroa destructor die de honingbij verzwakken.
- Een continu dalend nectar- en stuifmeelaanbod.
- Onoordeelkundig gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.
- Verminderd aanbod van goede nestgelegenheid voor solitaire bijen en hommels.
- Een groeiend areaal voor bijen ongeschikte landbouwteelten, bv. mais, tijdelijk grasland,...
- Steeds meer imkers stoppen ermee en er komen slechts weinig nieuwe bij, met merkbare gevolgen voor de honingbij.
Meer info?
Bijvriendelijke projecten
Bijvriendelijk boeren in beeld
