Hennep en het potentieel om langdurig CO₂ op te slaan
Hennep is een multifunctioneel gewas dat bijzonder veel verwerkingsmogelijkheden kent. De teelt neemt nu echter maar een bescheiden plaats in binnen de Vlaamse landbouw, maar hennep kan in de toekomst wel een gewas worden dat de strijd kan aangaan met een aantal uitdagingen waar we nu voor staan. Denken we daarbij aan uitdagingen zoals nitraatuitspoeling, biodiversiteitsverlies en klimaatverandering.
Hennep heeft namelijk een beperkte behoefte aan bemesting, kent weinig ziekten en plagen waardoor gewasbeschermingsmiddelen niet nodig zijn en heeft een positieve invloed op de bodem en de volggewassen door het diepe wortelstelsel. Dit laatste zorgt niet alleen voor een goed verluchte en gedraineerde bodem, maar maakt ook dat hennep vrij goed bestand is tegen droogteperiodes.
Waardevolle eigenschappen die van hennep een geschikt rotatiegewas kunnen maken. In een nieuwsbericht lichtten we ook de waarde van hennep toe voor de biodiversiteit. Hennep is niet voor niets één van de gewassen binnen de ecoregelingen en agromilieuklimaatregelingen onder de maatregel "Inzaai milieu-, klimaat- en biodiversiteitsvriendelijke teelten".
Op deze pagina gaan we dieper in op de CO2 die hennep capteert tijdens het groeiseizoen.
Broeikasgas CO2 – uitstoot en captatie
Van alle broeikasgassen die de mens uitstoot, is CO2 het belangrijkst. CO2 is de afkorting van koolstofdioxide. De twee belangrijkste bronnen van CO2 zijn fossiele brandstoffen en verandering van landgebruik. Andere broeikasgassen zijn onder andere methaan, distikstofoxide en fluorgassen. De broeikasgassen hebben eenzelfde effect als het glas in een serre. Ze houden de warmte van de zon tegen en verhinderen dat het kan ontsnappen naar de ruimte, waardoor de aarde opwarmt. 2011-2020 was het warmste decennium ooit gemeten.
Het gegeven rond broeikasgasemissies is uiterst complex en we gaan in dit artikel enkel kijken naar de teelt van gewassen en specifiek naar hennep.
Bij de teelt van gewassen wordt er CO2 (en andere broeikasgassen) uitgestoten. De uitstoot is afkomstig uit de productie van kunstmest, dieselgebruik voor landbouwmachines en gas- en elektriciteitsverbruik voor het koelen van opslagplaatsen. Naast de uitstoot van broeikasgassen legt de landbouw ook CO2 vast in de vorm van plantaardig materiaal. Dit is mogelijk door fotosynthese in het gewas waarbij CO2 en water worden omgezet in suikers. Daarbij komt zuurstof vrij. Meestal gaat het over kort-cyclische CO2 omdat door het verbruik, meestal consumptie van de gewassen, de CO2 terug in de atmosfeer komt in een periode van minder dan 10 jaar.
CO2 kan ook langer vastgelegd worden in organische stof via de wortels en plantendelen die na de oogst achterblijven en ingewerkt worden in de bodem. Ook als plantendelen worden gebruikt in duurzame materialen kan de CO2 langdurig vastgelegd worden.
CO2 vastlegging door hennep
In opdracht van de branchevereniging Vlas en Hennep.NL berekende CLM onderzoek en Advies hoe hennep en vlas een rol kunnen spelen in het toekomstig klimaatbeleid en dit in het licht van het toekomstig landbouwbeleid.
De broeikasgasemissies per hectare van hennep werden door CLM berekend op 1500 kg CO2-eq per hectare. Het zwingelen, dus scheiden van scheven en vezels is hier nog niet bijgerekend. De berekening naar CO2-equivalenten wordt gedaan door de uitstoot van de broeikasgassen CO2 en N2O (lachgas) tijdens de teelt op te tellen. Alle emissies worden vervolgens omgerekend naar CO2-equivalenten zodat het effect van broeikasgassen met elkaar vergeleken kan worden.
Hennep legt tijdens zijn groei CO2 vast door CO2 uit de lucht via fotosynthese om te zetten. De CO2-captatie wordt geschat en berekend door de koolstofgehaltes van de moleculen waaruit de hennepstengels bestaan te onderzoeken. Zo bevat 1 ton geoogste hennepstengels 0,7 ton cellulose (45% koolstof), 0,22 ton hemicellulose (48% koolstof) en 0,06 ton lignine (40% koolstof). Dit betekent dus dat één ton geoogste hennepstengels 0,445 ton koolstof uit de lucht geabsorbeerd heeft. Als we koolstof omzetten naar CO2 (12 ton koolstof komt overeen met 44 ton CO2), dan absorbeert 1 ton geoogste hennep 1,63 ton CO2. Wanneer we vervolgens rekenen met een gemiddelde opbrengst van 5,5 tot 8 ton hennepstro per hectare dan komt dit overeen met 9 tot 13 ton CO2 die gecapteerd wordt per geoogste hectare hennep.
De vezels en scheven die na verwerking vrijkomen uit het hennepstro kunnen gebruikt worden in duurzame producten, waardoor langdurige vastlegging (> 10 jaar) van CO2 plaatsvindt. Uiteraard moet nog rekening gehouden worden met de CO2-emissies van het verwerkingsproces. Bij hennep kunnen de vezels en scheven verwerkt worden in bouwmaterialen. De lange en korte vezels kunnen eveneens in textieltoepassingen gebruikt worden waarbij fossiele of minder duurzame textielgrondstoffen (zoals katoen) vervangen kunnen worden door lokaal geproduceerde grondstoffen. In onderstaande figuur zijn alle toepassingsmogelijkheden van hennep (en vlas) weergegeven. Deze met een cirkel met pijlen bij zijn de toepassingen waarbij CO2 langdurig wordt vastgelegd.
CO2 vastlegging als inkomstenbron
Sinds het Klimaatakkoord van Parijs is de bijdrage die landbouw kan leveren in het duurzaam vastleggen van CO2 in bodem en gewassen (mits langer dan 10 jaar) een potentiële inkomstenbron.
Door de potentie van hennep om CO2 langdurig vast te leggen, kan het gewas in de toekomst nog interessanter worden. Momenteel zijn de teelt en afzetmarkt in Vlaanderen nog zeer gering. In het verleden was er een tijdelijk verbod op hennep, waardoor veel kennis over de teelt en verwerking verloren is gegaan. Maar ook sinds de ophef van het verbod gaat het langzaam. Machines voor oogst en verwerking zijn bijvoorbeeld niet meer voorhanden. De kunststof- en bouwsector zijn zeer traditioneel ingesteld en zijn nog maar de eerste stappen aan het zetten richting gebruik van biogebaseerde materialen.
De meerwaarde van een lagere CO2-uitstoot is nog niet vertaald in financiële waarde en wordt nog niet meegenomen in de prijsvorming van producten gemaakt van hennep tegenover producten vervaardigd van fossiele grondstoffen. Wanneer de vastlegging van CO2 financieel gewaardeerd kan worden (vergelijkbaar met de systematiek van verhandelbare emissierechten) kan het saldo en de verwerking verbeterd worden.
Hennep en CO2 - Wat brengt de toekomst?
Ondanks de genoemde voordelen van hennep vindt geen groei van areaal in Vlaanderen plaats. Dit heeft te maken met de onbekendheid van de teelt, de gespecialiseerde teelttechniek en specifieke risico’s, het – soms – bescheiden saldo en de soms onzekere afzet.
De mindset is echter wel aan het veranderen, bedrijven uit de bouw- en textielsector tonen veel interesse in de teelt. We kunnen dit alleen maar toejuichen!
Bronnen en meer info vind je hier:
- https://ec.europa.eu/clima/climate-change/causes-climate-change_nl
- https://www.clm.nl/wp-content/uploads/2021/09/1020-CLM-rapport-vlas-en-…
- https://eiha.org/wp-content/uploads/2020/09/Hemp-a-real-green-deal_EN.p…
- https://ec.europa.eu/clima/eu-action/forests-and-agriculture_en
- https://www.knmi.nl/kennis-en-datacentrum/achtergrond/hoe-warmen-broeik…
- https://hemptoday.net/wp-content/uploads/2021/10/HempToday-Magazine-Q4-…
Deze pagina is geschreven in kader van het project Hemp4Textiles
Meer weten?
