Terugblik op het boeiend agroforestry event "Boeren met bomen: de weg naar 2035"
Op 15 oktober 2024 vond bij ILVO hét agroforestry event van het jaar plaats: "Boeren met bomen: de weg naar 2035". Ruim 200 landbouwers, onderzoekers, beleidsmakers en andere stakeholders verzamelden om de toekomst van agroforestry in Vlaanderen te bespreken. Het evenement markeerde 10 jaar onderzoek door het Consortium Agroforestry Vlaanderen, waar ook Inagro deel van uitmaakt, en stond in het teken van de verdere ontwikkeling van boslandbouw richting 2035. Dit event gemist? We zetten kort even alles op een rijtje, inclusief alle presentaties en video’s die aan bod kwamen.
Nieuw handboek - Bewezen voordelen van agroforestry
Een primeur op het event was het lanceren van het nieuwe Handboek Agroforestry in Vlaanderen 2014 - 2024: Leidraad na 10 jaar Onderzoek en Praktijkwerking.
De partners van het Consortium Agroforestry Vlaanderen hebben de afgelopen 10 jaar samengewerkt in meer dan 20 projecten die inzetten op o.a. onderzoek, kennisdeling, lerende netwerken, bedrijfsbegeleiding, beleidswerk en implementatie op het terrein. Dat leverde heel wat concrete cijfers op over de impact van bomen op de gewasproductie, bodemkwaliteit, koolstofopslag, biodiversiteit en rendabiliteit. Maar ze ontwikkelden ook heel wat kennisfiches, beslissingsondersteunende digitale tools, online lesmodules en een agroforestry kaart. Dat alles is in het handboek terug te vinden.
Na 10 jaar onderzoek zijn de voordelen van agroforestry duidelijk:
- tot 7 ton extra CO2-opslag per hectare per jaar
- een beschermend microklimaat
- betere waterhuishouding
- meer biodiversiteit
- en een verhoogde totale productiviteit. Hoewel de opbrengst van gewassen gemiddeld 20% lager kan zijn door de concurrentie met bomen, compenseren de bomen dit verlies met hun bijdrage aan klimaatadaptatie en door de productie van hout, noten en fruit. Daarnaast biedt agroforestry kansen voor nieuwe verdienmodellen, zoals lokale noten, vruchtensappen en ciders.
Keynote en paneldiscussie
Mark Shepard, een Amerikaanse pionier in herstellende landbouw, opende de dag met een inspirerende keynote over waterbeheer en de rol van agroforestry in klimaatadaptatie. Shepard benadrukte het belang van bomen in het vasthouden van water en het creëren van veerkrachtige landbouwsystemen.
Tijdens het panelgesprek gingen verschillende experts, waaronder Elise Van Broeckhoven (Plukboerderij Grondig), Nico Vandervelpen (Hoeve De Peinwinning), en Franky Bossuyt (VUB), in op uitdagingen en kansen voor agroforestry. Ze bespraken hoe wetgeving, beleid en markten beter kunnen inspelen op de noden van boeren die boslandbouw willen toepassen.
Workshops: praktische inzichten en tools
Het event bood ook een reeks interactieve workshops, waarin deelnemers praktische kennis konden opdoen over verschillende aspecten van agroforestry:
1 - Agroforestry en beleid: kansen en knelpunten
In deze workshop bespraken deelnemers de juridische en beleidsmatige uitdagingen rond agroforestry. Ze kregen inzichten uit buurlanden en werkten samen om oplossingen te bedenken die barrières voor boeren kunnen wegnemen. Het gebrek aan experimenteerruimte en de nood aan ondersteuning van pionierende landbouwers kwamen ook aan bod.
2 - Aan de slag met de Agroforestry Planner
Deelnemers leerden hoe ze de beslissingsondersteunende tool Agroforestry Planner kunnen gebruiken om hun eigen agroforestry-projecten op te zetten. Deze tool helpt bij het kiezen van boomsoorten, het maken van kosten-batenanalyses en het inschatten van koolstofopslag.
3 - Onderzoek en herstellende landbouw
In deze workshop ging Mark Shepard in gesprek met onderzoekers over de toekomst van agroforestry en andere vormen van herstellende landbouw. Hierbij lag de focus op waterbeheer en de noodzaak om verder te investeren in onderzoek naar agroforestry om veerkrachtige landbouwsystemen te ontwikkelen.
Inagro is sterk betrokken in deze thematiek. In het project AFaktive wordt agroforestry als sleutel tot verbetering van waterbeheer & aanpassing aan extreme weersomstandigheden vooruitgeschoven.
4 - Het financiële plaatje van agroforestry
In deze workshop werd er gediscussieerd over de rendabiliteit van agroforestry en de mogelijke verdienmodellen. Het gebrek aan markttoegang voor agroforestry-producten kwam aan bod, net als de manieren waarop boeren hun risico kunnen spreiden door diverse productlijnen (hout, noten, fruit) aan te bieden.
5 - Lerende netwerken rond agroforestry
Deze workshop zoomde in op de ervaringen met lerende netwerken waarin landbouwers en onderzoekers kennis uitwisselen. De nadruk lag op de noodzaak om meer samenwerkingen op te zetten en landbouwers te ondersteunen in hun agroforestry-trajecten.
6 - Terreinbezoek
Tijdens het terreinbezoek konden de deelnemers kennismaken met het onderzoek op één van de experimentele agroforestry sites op ILVO. Deze kennisuitwisseling kadert binnen Inagro's project REFOREST, waar we agroforestry breder ingang willen laten vinden en oplossingen aanreiken voor de belemmeringen die de opschaling van agroforestry in Europa hinderen.
In onderstaande video's nemen we je niet alleen mee naar de experimentele sites van Ilvo, maar ook die van Inagro en het Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant.
Agroforestry Ambassadeurs
Tijdens het event werden drie Agroforestry Ambassadeurs in de kijker gezet, pioniers die een belangrijke rol hebben gespeeld in de ontwikkeling van agroforestry in Vlaanderen:
- Jeroen Watté, voormalig medewerker van Wervel, heeft als agro-ecoloog een cruciale bijdrage geleverd aan het op de kaart zetten van agroforestry in Vlaanderen. Hij was jarenlang actief als bestuurslid bij EURAF en is tegenwoordig innovatiemakelaar voor agro-ecologie.
- Louis-Marie Tennstedt en Wouter De Stecker, van het landbouwbedrijf 4SE in Pajottenland, vertegenwoordigen een generaties lang agroforestry-gedreven familiebedrijf. Louis-Marie startte als pionier met bosbouw en agroforestry, en zijn schoonzoon Wouter zet dit werk voort met innovatieve percelen en boomvariëteiten.
- Daphne Ruigrok, adviseur beleidsimplementatie bij het Agentschap Landbouw en Zeevisserij, speelt een sleutelrol in de begeleiding van boeren die starten met agroforestry en zorgt voor de verbinding tussen beleid en praktijk.
Roadmap 2035 en volgende stappen
Tijdens het evenement werd een roadmap gepresenteerd die de stappen uiteenzet die nodig zijn om agroforestry in Vlaanderen verder te stimuleren. De vijf speerpunten richten zich op onderzoek, beleid, educatie, economie en sociale omgeving. Er werd gepleit voor meer experimenteerruimte voor pioniers, eerlijke prijzen voor agroforestry-producten, en een verdere ontwikkeling van het beleid rond ecosysteemdiensten.
Met de nieuwe inzichten uit het onderzoek en de praktische handvaten, kunnen Vlaamse landbouwers een stevige stap zetten richting een duurzamer en veerkrachtiger landbouwsysteem. Het event benadrukte de multifunctionaliteit van agroforestry en de noodzaak om samen te werken aan een stimulerende omgeving waarin landbouwers deze praktijk kunnen integreren.
De roadmap is binnenkort beschikbaar. Blijf hier op de hoogte.