Doorbomen: aanplant gemengde heg voor boom, gewas en biodiversiteit
Deze winter legt Inagro zijn eigen onderzoeks- en demoperceel agroforestry aan! Via de reeks 'Doorbomen' in onze nieuwsbrief krijg je een maandelijkse update van dit perceel en kun je ons traject doorheen de jaren meevolgen vanop de eerste rij. De notenbomen moeten nog enkele weken wachten om geplant te worden, maar afgelopen maand plantten we wel al een gemengde heg aan op het perceel. Wat is de functie van deze heg en hoe ziet ze eruit? Lees het in deze vierde editie.
Gemengde heg krijgt plaatsje op ons agroforestryperceel
We nemen er opnieuw even het aanplantplan bij. Daarop kun je zien dat er deze winter niet enkel bomenrijen aangeplant zullen worden, maar dat we het perceel langs één zijde ook voorzien van een gemengde heg met flankerende grasstrook. Net zoals de bomen is dit een belangrijk onderdeel van ons agroforestryperceel. De oriëntatie van de heg is zo gekozen dat ze loodrecht staat op de dominante windrichting. Eind november werd de heg succesvol aangeplant. De grasstrook wordt komend voorjaar ingezaaid en zal 3 meter breed zijn.
In deze editie van Doorbomen gaan we dieper in op de voordelen van deze heg en geven we wat meer informatie rond de praktische aanleg en de soortensamenstelling ervan.
Voordelen gemengde heg
Een heg wordt vaak uitsluitend gezien als een verlies van teeltoppervlak. Ten onrechte. Hoewel je strikt gezien wel inboet aan teeltoppervlak, biedt een gemengde heg ook vele voordelen. Zowel voor boer, biodiversiteit en omgeving. Ze biedt:
- Windbreking. Op meer open percelen zorgt een heg voor een gunstiger microklimaat voor de teelt en bomen, maar ook voor nuttige insecten.
- Beschutting. Nuttige insecten overwinteren graag in de strooisellaag of achter losse schors in de heg. Ook vogels en andere fauna vertoeven er graag.
- Voedsel. Bloeiende struiken zijn een bron van voedsel voor bestuivers en natuurlijke vijanden in het groeiseizoen (zowel via de bloemen als via alternatieve prooien), maar een heg voorziet daarnaast ook in bessen voor zang- en akkervogels tijdens de winter.
- Ecosysteemdiensten. Heggen verminderen afspoeling en erosie, leggen koolstof vast, creëren een aantrekkelijk landbouwlandschap, ondersteunen bestuivers en natuurlijke vijanden, ...
Besdragende struiken in teken van akker- en zangvogels
Onze gemengde heg bestaat vooral uit streekeigen struweelvormende struiksoorten die een rijk aanbod leveren van bessen in de winter voor akker- en zangvogels. Deze vaak doornige struiken en ondoordringbare struiken bieden deze vogels bovendien goede bescherming tegen roofdieren en een veilige plaats om te broeden.
Eenstijlige meidoorn (30%) en liguster (20%) zijn de voornaamste bouwstenen van de heg. Daarnaast maken ook rode kornoelje (10%), veldesdoorn (10%), bosroos (10%), Gelderse roos (10%), hondsroos (5%) en mispel (5%) deel uit van de heg.
Vooraleer we overgingen tot aanplant van meidoorn, werd nagegaan of ons perceel niet binnen een perimeter van 1 km rond professionele fruitboomgaarden van appel of peer gelegen is. Dit om de verspreiding van bacterievuur tegen te gaan.
Maar ook voor nuttige insecten!
Uiteraard zullen niet enkel vogels, maar ook nuttige insecten uiteindelijk profiteren van deze heg. De combinatie met een flankerende ruige grasstrook zorgt voor een versterkend effect waardoor het geheel nóg aantrekkelijker wordt voor nuttige insecten. Bovendien wordt de oostelijke zijde van ons perceel al geflankeerd door een recent aangeplante gemengde heg met het aantrekken van nuttige insecten als uitgangspunt bij de soortenkeuze. Op deze manier proberen we dus zoveel mogelijk diversiteit op ons perceel te verwezenlijken.
Streef je vooral naar windbreking? Dan kan je ervoor kiezen om vooral met snelgroeiende soorten te werken zoals schietwilg, zwarte els, zwarte populier, fladderiep,...
Aan de slag!
De heg aan de zuidwestelijke zijde van ons perceel werd eind november aangeplant en is een 50-tal meter lang. Struiken werden geschrankt aangeplant in een dubbele rij, met een densiteit van 1 plant per meter. De twee rijen staan op 1,2 meter afstand van elkaar en de struiken werden telkens in groepjes van 4 à 5 van dezelfde soort aangeplant.
We kochten kleine planten met blote wortel: goedkoper én grotere kans op slagen! Bij transport en aanplant moet je er dan wel op toezien dat de wortels niet uitdrogen. Voorlopig beschermen we de jonge struikjes niet tegen vraat, maar indien nodig kan dit later nog voorzien worden. De aanplant zelf was een half dagje werk, waarbij drie van onze collega's samen de handen uit de mouwen staken. Of waren het maar 20 seconden, zoals we op de video hieronder zien?
Toekomstig beheer
We plannen de heg te beheren op een manier zodat ze elk jaar opnieuw een meerwaarde is voor vogels en insecten. De eerste jaren na aanplant vraagt de heg weinig beheer. Een occasionele maaibeurt onder de heg kan nodig zijn om verstikking van de jonge struiken te voorkomen.
Vanaf jaar 4 zullen we de heg cyclisch snoeien waarbij er om de twee jaar gesnoeid wordt: Jaar 4 één zijde terugsnoeien, jaar 5 geen snoei, jaar 6 andere zijde snoeien,... Hierdoor is er altijd één zijde die dekking biedt en bessen draagt.
Is de heg hoger dan 2 meter, dan snoeien we deze ook terug naar 1,5 meter. Dit beheer is een beproefd concept binnen het PARTRIDGE-project waar Inagro partner is en waar hagen voor patrijs werden aangeplant. Foto: Patrijzenhaag met cyclisch beheer (c) Jochem Sloothaak.
Wat gebeurde er zoal op het terrein sinds de vorige editie 'Doorbomen'
