Hoe kan ik de bioveiligheid op mijn bedrijf verhogen?
Onder bioveiligheid verstaan we alle maatregelen die je neemt op je bedrijf om te voorkomen dat je dieren ziek worden. Dit kan gaan van maatregelen die voorkomen dat nieuwe ziekten je bedrijf binnensluipen, tot het voorkomen van overdracht van het ene dier op het andere. Een goede bioveiligheid op je bedrijf zorgt voor gezondere dieren met betere productieresultaten.
Waarom bioveiligheid?
Binnen de veehouderij streven we ernaar om gezonde dieren te kweken. Een goede bioveiligheid op je bedrijf draagt bij aan het gezond houden van je dieren en voorkomt opbrengstverliezen door ziekte en uitval.
Bovendien zijn de productieresultaten van gezonde dieren beter dan deze van zieke dieren. Hierdoor bespaar je niet enkel op medicatiekosten, maar zal ook de productiviteit van je bedrijf verbeteren.
Tot slot vraagt een goede bioveiligheid orde, netheid en structuur op je bedrijf, wat op zijn beurt zorgt voor efficiënter en aangenamer werken.
Nieuwe ziekten buiten houden
Toepassen van maatregelen die voorkomen dat een nieuwe ziekte op je bedrijf kan binnensluipen, noemen we ook wel eens externe bioveiligheid.
Een ziekte kan je bedrijf binnendringen via de aankoop van nieuwe dieren, via ongedierte zoals vogels en knaagdieren, maar even goed via insecten. Niet enkel dieren kunnen een ziekte introduceren, soms wordt de ziekteverwekker meegedragen door bezoekers, voertuigen of materiaal zonder dat we het zelf weten.
Door het toepassen van maatregelen die het risico op introductie van dierenziekte op je bedrijf verlagen, verhoog je de externe bioveiligheid van je bedrijf. Een correcte quarantaineperiode voor nieuw aangekochte dieren, een goede ongediertebestrijding of een hygiëneprotocol voor bezoekers zijn maar enkele van de maatregelen die je op je bedrijf kan toepassen.
-
Bezoekersprotocol
De volgende stappen moeten bezoekers van jouw veebedrijf helpen met het veilig betreden van de stallen:
- Toegang
Je betreedt het bedrijf enkel onder begeleiding van de bedrijfsleider. - Registratie
Je registreert je naam en reden van je bezoek in het bezoekersregister. - Kledij
Je betreedt de stallen enkel met bedrijfskledij- en schoenen. - Hygiëne
Je wast en ontsmet je handen voor je de stallen binnengaat.
Wees niet bang om iedere bezoeker, van familielid tot controleur, vriendelijk te duiden op het protocol dat gevolgd moet worden vooraleer het bedrijf te betreden en maak hierop geen uitzondering. Hang het protocol duidelijk zichtbaar op in de hygiënesluis, zodat er geen discussie mogelijk is.
- Toegang
-
Hygiënesluis
Als veehouder laat je je graag begeleiden en adviseren om zo tot steeds betere resultaten te komen. Hiervoor komen verschillende mensen op je bedrijf, die vaak ook in de stallen lopen. Deze erfbetreders (externe adviseurs, veeartsen, stagairs etc.) kunnen, via hun handen, kledij of schoenen, ziektekiemen met zich meedragen en zo binnenbrengen in jouw bedrijf. Om de gezondheid van jouw bedrijf te beschermen laat je ze best - voor het betreden van de stallen - eerst door een hygiënesluis gaan.
Vaak gaan we ervan uit als veehouder, doordat we altijd op het bedrijf werken en leven, dat we zelf geen enkel gevaar vormen voor de insleep en verspreiding van ziektes op het bedrijf. Niets is minder waar. Als veehouder is het zeker ook aangewezen om zelf gebruik te maken van de hygiënesluis. Zo voorkom je dat ook jij zelf ziektes binnenbrengt van buitenaf of deze verspreidt in het bedrijf.
- Het gebruik van de hygiënesluis geldt dus voor IEDEREEN!!
- Volg steeds nauwgezet het protocol
-
Ongediertebestrijding
We zien ze allemaal liever niet op ons bedrijf, maar toch duiken ze vaak op: muizen of ratten. Ze veroorzaken heel wat schade aan isolatiemateriaal, leidingen, kabels,… maar kunnen ook een grote rol spelen in het verspreiden van ziektes. Een goeie preventie en bestrijding is dan ook essentieel.
- Verhinder de toegang tot je bedrijf
Zorg er in eerste instantie voor dat er geen ratten en muizen je bedrijf binnen kunnen.
Maak de stallen ontoegankelijk voor knaagdieren, vogels en insecten. Sluit luchtinlaten af met gaas. Zorg er ook voor dat de omgeving rond de stallen niet aantrekkelijk is voor knaagdieren: voorkom opstapeling van materialen, voederresten en afval. Zo vinden ze geen voeder, nestmateriaal en beschutting. Verwijder ook onkruid en verzorg de beplanting. Vermijd ook korstvorming op de mest. - Plaats lokdozen en vallen
Doe dit zowel buiten als binnen de stallen en plaats ze op strategische plaatsen. Controleer en vervang maandelijks het lokaas en wissel regelmatig af van product. Let erop dat je enkel erkende middelen gebruikt! - Ga regelmatig op controle
Bekijk de aanwezigheid van uitwerpselen of andere sporen van ongedierte. Detecteer maandelijks nieuwe openingen en sluit ook deze af. - Een goed ongediertebestrijdingsplan
Maak een schets of plattegrond van je bedrijf en duid aan waar je de lokazen geplaatst hebt (met nummers). Noteer de naam van het gebruikte product met de datum, en houd ook de status van de lokazen bij (aangetast of niet). Noteer in je agenda wanneer je de volgende controle moet uitvoeren zodat je dit niet vergeet.
Geraak je er toch niet vanaf? Contacteer dan zeker een gespecialiseerde firma om je te helpen!
- Verhinder de toegang tot je bedrijf
-
Diertransport
Op een veebedrijf is aan- en afvoer van dieren onvermijdelijk.
- Op regelmatige basis wordt er dieren verkocht.
- Anderzijds komen op sommige bedrijven dieren toe, afkomstig van een ander bedrijf waarvan je de gezondheidsstatus niet kent. Respecteer daarom bij de aanvoer van dieren steeds het quarantaineprotocol (zie verder).
- Bovendien wordt bij zowel de aan- als afvoer van dieren een transportmiddel gebruikt dat op verschillende bedrijven komt en zo makkelijk ziektekiemen kan binnenbrengen op jouw bedrijf.
Praktische tips vind je in het protocol 'Aan-en afvoer van dieren'.
-
Quarantaine
Nieuwe dieren introduceren is een belangrijk proces. In de eerste plaats wil je de insleep van ziekten op het bedrijf voorkomen. Maar het is ook belangrijk om de introductie zo te organiseren dat je een destabilisatie van de bestaande sanitaire situatie vermijdt.
Als de gezondheidsstatus van zowel het aanleverende bedrijf als het bestemmingsbedrijf gelijkaardig zijn en beide bedrijven in een stabiele situatie verkeren, dan kan het volledige quarantaine (periode van isolatie) en adaptatieproces meestal herleid worden tot een periode van 6-8 weken.
Tijdens deze periode moeten de aangekochte dieren een gecontroleerd proces doorlopen:- Observatie: controle op ziektes en afwijkingen,
- Immunisatie: vaccinatie,
- Adaptatie: tijd om zich aan te passen aan de kiemen die op jouw bedrijf circuleren en om deze infecties (gecontroleerd) door te maken,
- Introductie: wanneer alles stabiel is, kan je de nieuwe dieren in contact brengen met de andere dieren op jouw bedrijf.
-
Afvoer van dieren
Op elk veebedrijf sterft wel eens een dier. Vaak gaat het om een ziek dier en bestaat de kans dat je, via dit kadaver, ziektes verspreidt op je bedrijf als je het niet correct verwijdert.
Een dood dier, maar ook nageboortes, verwijder je best zo snel mogelijk uit de stal. Dit is geen prettig werkje, maar gebeurt best zo snel mogelijk om ziekteverspreiding binnen je bedrijf te voorkomen. Belangrijk is om steeds hygiënisch te werk te gaan, zodat je niet onbewust de ziektekiemen van het dode dier verspreidt op je bedrijf. Hou daarbij rekening met volgende praktische tips:
- Meld de ophaling zo snel mogelijk aan bij de kadaverophaler via telefoon of app, dit kan 24 op 24, 7 dagen op 7.
- Gebruik apart materiaal voor het afvoeren van dode dieren of nageboortes.
- Draag een overall en laarzen en bij voorkeur ook handschoenen als je het dode dier naar de kadaverplaats brengt.
- Reinig en ontsmet al het gebruikte materiaal zoals emmers of kuipen voor nageboortes en biggen en de kadaverkar. Vergeet ook je laarzen niet te reinigen en te ontsmetten en was de gebruikte overall. Draag hem zeker niet meer bij je andere werkzaamheden!
- Denk aan de handhygiëne: was en ontsmet je handen onmiddellijk na het verwijderen van het kadaver en gooi gebruikte handschoenen onmiddellijk bij het afval.
Verlies ook de kadaverophaalplaats niet uit het oog:
- De kadaverophaalplaats ligt best zo dicht mogelijk bij de openbare weg en is vlot bereikbaar voor de ophaaldienst.
- Vermijd dat de ophaaldienst je erf op rijdt, dit kan door je oprit af te sluiten met een ketting of hek.
- Vermijd obstakels zoals bomen, elektriciteitsleidingen en -palen, … die de draaicirkel van de ophaalkraan kunnen belemmeren.
- Zorg voor een afgesloten en verharde ophaalplaats en hou er rekening mee dat de afscherming makkelijk door één persoon kan verwijderd worden.
- Verzorg de beplanting rond de ophaalplaats zodat het geen schuil- of woonplaats wordt voor ongedierte.
- Reinig en ontsmet na ophaling de kadaverplaats en eventuele kadavertonnen. Gebruik hierbij opnieuw aparte laarzen en overall die je niet in de stal gebruikt en reinig en ontsmet deze na gebruik.
Verspreiding van ziekten binnen je bedrijf voorkomen
Naast voorkomen dat een ziekte je bedrijf binnen dringt, is het ook belangrijk aandacht te besteden aan de overdracht tussen dieren. Dit noemen we de interne bioveiligheid.
Interne bioveiligheidsmaatregelen voorkomen dat, als een dier of groep dieren drager is van een bepaalde ziekteverwekker, deze ziekte overgedragen wordt van de ene diergroep naar de andere. Net als bij introductie in het bedrijf kan de ziekte ook hier overgedragen worden door dieren, mensen, voertuigen of materiaal.
Verspreiding binnen het bedrijf wordt beperkt door het gebruiken van afzonderlijk materiaal voor verschillende diergroepen, het volgen van looplijnen waarbij niet zomaar van de ene diergroep naar de andere gegaan wordt en het regelmatig reinigen en ontsmetten van handen en schoenen zodat je zelf als veehouder geen ziektes overdraagt. Belangrijk is ook om groepen dieren samen te houden en niet te mengen. Bij verplaatsen van dieren naar een nieuwe stal is het belangrijk dat ze terecht komen in een proper gereinigde stal die liefst ook ontsmet wordt om te voorkomen dat de achtergebleven mest zorgt voor overdracht van ziekten.
-
Gezondheidsmanagement
Gezonde dieren doen het beter in de stal. Dit resulteert in betere technische resultaten. Naast betere economische cijfers, zal het antibioticagebruik op je bedrijf dalen én levert je dit meer werkplezier op!
- Controleer je dieren twee keer per dag
Hoe meer je de dieren bekijkt, hoe sneller je opmerkt wanneer een dier het niet goed doet. Zo kan je bij de eerste symptomen al ingrijpen en behandelen. Op die manier wordt het dier minder ernstig ziek en voorkom je verspreiding naar andere dieren. Een individuele behandeling zal dan volstaan en groepsbehandeling is minder snel nodig. - Zieke dieren naar de ziekenboeg
Zieke dieren kan je best afzonderen in een ziekenboeg. Daar kan je ze beter verzorgen (extra warmte, apart voeder) en worden ze met rust gelaten door de andere dieren. Let er wel op dat dit een aparte ruimte is en je aparte laarzen en kledij gebruikt om hier binnen te gaan. De ziekenboeg verzorg je als laatste afdeling. Dit helpt om verspreiding naar de andere afdelingen te voorkomen. - Evalueer regelmatig wat er op jouw bedrijf circuleert
Om ziektes onder controle te houden, is het belangrijk om te weten welke kiemen er circuleren op jouw bedrijf en in hoeverre je dieren ertegen beschermd zijn. Het verloop van een infectie en het bijhorende ziekteverloop kunnen immers veranderen. Laat regelmatig (minstens één keer per jaar) analyses uitvoeren door je bedrijfsdierenarts. Met behulp van deze resultaten kan je je vaccinatieschema’s aanpassen en bijsturen. Zo bekom je steeds een aangepaste, optimale bescherming van je dieren.
- Controleer je dieren twee keer per dag
-
Optimale bescherming pasgeboren dieren
Een goede start van de opfok begint meteen na de geboorte door het verstrekken van voldoende biest van goeie kwaliteit. Biest is het vloeibare goud: een belangrijke energiebron vol levensnoodzakelijke afweerstoffen waarmee de pasgeborene zich wapent tegen ziektes.
Lees meer:
- RUNDVEE: Hoe kan ik mijn biestmanagement verbeteren?
- VARKENS: Hoe zorg ik ervoor dat elke big voldoende biest opneemt?
-
Vaccinatie
Op een veebedrijf kunnen er verschillende ziekteverwekkers circuleren. Om jouw dieren beter te beschermen, kan je tegen bepaalde ziektes vaccineren. Als je vaccineert, zorg je er immers voor dat je de (passieve) immuniteit van het dier versterkt, waardoor het minder snel ziek zal worden. Je voorkomt ook verspreiding van de infectie naar andere dieren.
Om optimale resultaten te bekomen van je vaccin, en om geen onnodige kosten te doen, is het van groot belang dat je de nodige punten in acht neemt:
- Bewaar de vaccins op de juiste manier.
- Kies het juiste vaccinatie materiaal uit.
- Dien het vaccin op een goede manier toe.
De bijsluiter van het vaccin adviseert je over hoe je het vaccin best bewaart, hoe je het vaccin correct toedient en op welke tijdstippen. Verder blijft hygiëne steeds belangrijk, ook tijdens het vaccineren.
TIP: na het uitvoeren van de vaccinatie noteer je dit best, zodat je telkens kan nagaan wanneer je welke vaccinatie hebt uitgevoerd.
-
Scheiden van groepen
Op een veebedrijf zijn er dieren van alle leeftijden. Vaak hebben de leeftijdsgroepen een verschillende immuniteits- en infectiestatus. Oudere dieren kunnen immuun zijn voor bepaalde infecties, terwijl jongere dieren er vaak nog gevoelig voor zijn. Door leeftijdsgroepen aandachtig te scheiden, beperk je de kans op het verspreiden van ziektekiemen tussen stallen en leeftijdsgroepen.
Download protocol 'Scheiden van groepen'
Lees meer:
- RUNDVEE: Huisvesting bij melkvee
-
Reinigen en ontsmetten
Door te reinigen en ontsmetten verlaag je de infectiedruk en voorkom je versleping van allerlei ziekteverwekkers tussen verschillende diergroepen.
Het verloop van een ideaal reinigings- en ontsmettingsproces:
- Start in een stal (zone) zonder dieren
- Droog reinigen: verwijder grof vuil met borstel en schop en vergeet de voederbakken niet leeg te maken
- Inschuimen: inweken met detergent
- Hoofdwas: reinig met water en hoge druk
- Spoelen: met water en lage druk rondgespatte vuilresten wegspoelen
- Opdrogen: plasvrije stal
- Ontsmetten: volgens de voorschriften van de fabrikant van het middel dat je gebruikt
- Leegstand
-
Hygiënogram
Na het reinigen en ontsmetten kan de stal er heel proper uit zien maar hoe of wanneer ben je nu zeker dat de verschillende ziektekiemen effectief weg zijn?
Een hygiënogram is een evaluatiemethode voor de reiniging en ontsmetting van de stal. Dit hygiëneonderzoek wordt uitgevoerd met behulp van afdrukplaatjes. In het protocol vind je meer info over hoe je afdrukplaatjes correct gebruikt en waar je moet op letten.
Het zit in kleine dingen
Ziekte-uitbraak op een veebedrijf kan veel schade aanrichten. Vaak denk je als veehouder dat de bezoeker het grootste risico is, maar onbewust verspreid je zelf ook ziektes van de ene stal naar de andere. De video brengt in beeld hoe, via blacklight en poeder, de ziekteverspreiding bij drie dagelijkse handelingen gebeurd en legt uit hoe je met een goed hygiëneprotocol dit kan tegengaan.
Verder hebben we ook een eenvoudige, korte opleiding ontwikkeld die je kan helpen om jouw bezoekers kort toe te lichten hoe ook zij medeverantwoordelijk zijn voor de bioveiligheid van jouw bedrijf. Want adviseurs en leveranciers, maar ook werknemers of een occasionele stagiair zijn immers vaak onvoldoende op de hoogte dat ook zij een risico vormen voor de gezondheid van jouw dieren.
Voorkom ziekteverspreiding op jouw bedrijf
De info in deze rubriek kwam tot stand via de LEADER-projecten "Weerbaarheid van boer tot varken en terug in de Westhoek" en "Weerbare varkens en boeren in Midden West-Vlaanderen" en het demoproject Landbouw & visserij "Kalvergezondheid optimaliseren door systematische aanpak en correct gebruik van hulpmiddelen", in samenwerking met onze partners.