Hoe koolvlieg duurzaam beheersen? - Deel 3: Natuurlijke vijanden bevorderen
Als teler kan je koolvlieg chemisch beheersen met een aantal erkende middelen, toe te passen bij of kort na planten. In het SUSCABFLY project zoeken we naar alternatieve beheersingsmethoden want het middelenaanbod slinkt en de druk van de koolvlieg is de laatste jaren toegenomen.
In dit derde bericht duiden we welke natuurlijke vijanden van nature aanwezig zijn op onze percelen, welke impact ze kunnen hebben en welke beheerpraktijken ze kunnen bevorderen.
Welke natuurlijke vijanden heeft de koolvlieg?
Loopkevers, kortschildkevers en spinnen roven op (plaag)insecten waaronder ook eieren en larven van de koolvlieg. Deze drie groepen gekende predators leven op of in de bodem en zijn van nature in grote aantallen aanwezig op akkers. Omdat ze niet kieskeurig zijn in hun prooikeuze, worden ze 'generalistische' predators genoemd. Een heel bekende en veel voorkomende loopkeversoort is Bembidion tetracolum. Onderzoek wees uit dat het een effectieve rover is op koolvlieg eieren.
Twee soorten kortschildkevers, Aleochara bilineata en A. bispustulata, zijn als volwassen kever niet alleen predator maar als larve ook parasitoïd van koolvlieg poppen. De kevers leggen namelijk hun eitjes in de grond naast de vliegenmaden. Als de keverlarven ontluiken, zoeken ze in de grond de vliegenpop om deze te 'parasiteren'. Ze dringen in de pop en binnenin voeden ze zich met de ontwikkelende vlieg. Zo bestrijden ze de 'nieuwe' vliegen voor ze ontluiken en verminderen ze dus de volgende generatie van koolvlieg in het veld.
De larven kunnen ook eerder geparasiteerd worden door de sluipwesp Tribliographa rapae die er rechtstreeks haar eitjes in legt. De sluipwesp larve ontwikkelt zich eerst binnenin de koolvlieg larve en verder in de pop. Ook deze parasitering zal het aantal ontluikende koolvliegen van de tweede of derde generatie reduceren. Het zal dus geen schade door de eerste generatie kunnen verhinderen.
In welke mate komen ze voor op onze koolpercelen?
In het project onderzochten we in 2021 en 2022 welke van deze natuurlijke vijanden aanwezig zijn op percelen met een dubbelteelt van bloemkool en/of broccoli. We monitorden op 12 percelen per jaar in drie regio's in Vlaanderen, de helft gangbaar en de helft biologisch beheerd. We bemonsterden de bodemrovers met bodemvallen en de vliegende insecten met gele vangschalen. Daarnaast namen we grond- en wortelstalen na ongeveer zes weken tijdens de teelt, om larven en poppen van de koolvlieg te verzamelen. Experten van Hogent sorteerden, telden en identificeerden de vangsten in het labo. De poppen werden in het labo verder gekweekt om de parasiteringsgraad te kunnen bepalen.
Meer natuurlijke vijanden op biologische percelen
Gemiddeld vonden we hogere aantallen natuurlijke vijanden op biologisch beheerde percelen dan op gangbaar beheerde (Figuur 1). Dit verschil bleek statistisch significant. Verder vingen we meer kortschildkevers van beide Aleochara soorten op de biologische percelen. Het verband met de aantallen eieren, poppen en de schade op de percelen wordt nog geanalyseerd. Andere studies toonden alvast aan dat er minder eieren of larven van koolvlieg overleefden in biologische teeltsystemen vergeleken met conventionele.
Welke impact hebben ze op de koolvlieg populatie?
De hogere aantallen van de drie specialist bestrijders van de koolvlieg leverde op de biologische percelen ook een hogere mate van parasitering op. In 2021 was op de biologische percelen in West-Vlaanderen tot 50% van de ingezamelde poppen geparasiteerd door Trybliographa rapae of Aleochara sp. Op de gangbare percelen lag dat percentage merkbaar lager (21%).
Specifieke nectarplanten kunnen sluipwespen bevorderen
Heel wat vliegende natuurlijke vijanden zoals sluipwespen hebben nectar en/of pollen nodig als voedselbron. Bloeiende planten in en rond de percelen kunnen hierin voorzien en bovendien ook schuilgelegenheid bieden aan nuttige insecten.
We selecteerden korenbloem, dille en boekweit op basis van literatuuronderzoek om parasitoïden van koolvlieg te bevorderen. We legden een proef aan in een teelt van bloemkool waarin we de tussen de koolplots stroken met de drie bloemensoorten zaaiden. We monitorden zowel de koolvlieg als de natuurlijke vijanden met verschillende types vallen en keken ook naar de schade aan de bloemkolen.
Korenbloem meest aantrekkelijk
In de bloeiende stroken en in de aangrenzende koolplots vingen we algemeen meer vliegende natuurlijke vijanden vergeleken met de controle. Hierbij telden we de zweefvliegen, gaasvliegen, roofwantsen, lieveheersbeestjes en sluipwespen. In de plots met korenbloem telden we de meeste sluipwespen. Korenbloem heeft als troef dat ze extraflorale nectarkliertjes heeft waarmee ze ook voor de bloei al nectar kan bieden aan deze nuttigen. Ook kortschildkevers waren vaak het meest talrijk in en naast de korenbloemstroken. De predator en parasitoïd soort Aleochara bipustulata was er ook meer vertegenwoordigd dan in de controle met grasstrook.
Uiteindelijk vonden we echter geen duidelijke effecten op de gewasaantasting door koolvlieg. Deze worden immers bepaald door een complex samenspel van factoren. In 2021 vonden we op het biologisch proefbedrijf op Inagro evenwel een hogere parasiteringsgraad van koolvlieg in bloemkool geteeld op een perceel met een gemengde bloemenrand vergeleken met een controleperceel met grasrand. Boekweit en korenbloem maakten deel uit van het bloemenmengsel. In een bloemkoolteelt kunnen de oogstgangen ingezaaid worden met deze bloemen om zo bij te dragen aan de natuurlijke bestrijding van de koolvlieg en andere plagen.
Inagro's gewasbeschermingsapp
De webapplicatie is een ideaal hulpmiddel bij de bepaling van je gewasbeschermingsstrategie. Je vindt er actuele informatie over ziekten, plagen en onkruiden in meer dan 80 teelten. De app vertelt welke preventieve maatregelen je kan nemen en – indien nodig - wat, hoeveel en wanneer je kan behandelen. Je vindt er ook schadebeelden voor heel wat teelt-plaag- en teelt-ziektecombinaties. De foto en beschrijving van de symptomen helpen je de ziekte of plaag te herkennen.
De gewasbeschermingsapp is gratis toegankelijk met de login en het wachtwoord van je Inagro-ledenprofiel. Nog geen lid? Maak snel jouw gratis profiel aan.
Meer info
Deze resultaten zijn ontstaan uit het VLAIO-LA-traject "Duurzame beheersing van koolvlieg" (2021 - 2024).
