Voederbomen: Wetgeving rond planten en onderhouden van bomen en struiken
Dit is het overzicht van welke wetgeving er van toepassing is (2021) bij het aanplanten en beheren van bomen of struiken op en rond akkers en weides. Bij twijfel, ga je best ten rade bij het Agentschap Natuur en Bos (ANB) of kan je rechtstreeks contact opnemen met het Consortium Agroforestry Vlaanderen.
- Wat moet ik weten als pachter of verpachter?
- Aanplantvergunningen
- Kan ik de bomen later opnieuw verwijderen?
- Wetgeving rond beschutting voor weidedieren
Wat moet ik weten als pachter of verpachter?
Voederbomensystemen vallen onder de pachtwet. Specifiek voor de aanplanting van bomen zijn er enkele belangrijke aandachtspunten. Zo heeft de pachter doorgaans een schriftelijke goedkeuring van de verpachter nodig voor het aanplanten van bomen. Indien dit niet het geval is, kan de pachter zijn pachtrecht verliezen. Een uitzondering hierop is de vervanging van bestaande bomen en aanplantingen ‘noodzakelijk voor de bewaring van het pachtgoed’ (bv. aanplanten in kader van bedrijfsintegratie). De verpachter mag op zijn beurt geen bomen planten op verpachte goederen tenzij het gaat om vervanging van fruitbomen, bosbomen in weiden of aanplantingen noodzakelijk voor de bewaring van het pachtgoed. Beëindigd de verpachter de pacht op een moment dat de aanplanting jonger is dan 18 jaar, dan heeft de pachter recht op een vergoeding gelijk aan de eventuele waardevermeerdering of heeft de verpachter recht op een vergoeding gelijk aan de eventuele waardevermindering.
Aanplantvergunningen
Zolang een aanplant niet beschouwd kan worden als bosaanplant, is doorgaans geen vergunning nodig om bomen en struiken aan te planten in landbouwgebied. Fruitboomgaarden, lijnbeplantingen, houtkanten en nieuwe agroforestrysystemen die voldoen aan de subsidievoorwaarden (zie verder) én geregistreerd zijn via de verzamelaanvraag zijn met zekerheid geen bosaanplant.
Toch is er in bepaalde gevallen wel een vergunning nodig. Het aanplanten van bomen kan bijvoorbeeld in conflict komen met de ecologische of landschappelijke doelstellingen in een gebied. Denk aan biodiverse graslanden of open polderlandschappen. In deze gevallen kan het alsnog nodig zijn om een ‘omgevingsvergunning tot vegetatiewijziging’ aan te vragen. Dit doe je bij de gemeente via het omgevingsloket.
Ga op voorhand via geopunt.be (> Kaarten en plaatsen > Natuur en milieu > Natuur) na of je percelen in één van volgende speciale beschermingszones liggen waar een omgevingsvergunning vereist is:
- Groen-, park-, buffer-, bos-, natuurontwikkelings-, vallei- of brongebieden of agrarische gebieden met ecologisch belang of (bijzondere) waarde en met al deze gebieden vergelijkbare bestemmingsgebieden aangewezen op de plannen van aanleg of de ruimtelijke uitvoeringsplannen van kracht in de ruimtelijke ordening.
- Beschermde duingebieden (aangeduid volgens het Duinendecreet).
- Speciale beschermingszones aangeduid in het kader van het Natura 2000 netwerk.
- Ramsar-gebieden.
In sommige gevallen is het zelfs verboden de vegetatie te wijzigen. Verboden te wijzigen vegetaties die op een weiland kunnen voorkomen zijn:
- historisch permanente graslanden en
- vegetaties verbonden met graften en holle wegen.
De kaart van historisch permanente graslanden kan teruggevonden worden via deze kaart op geopunt.be (> catalogus > zoek: historisch permanent grasland > dataset > bekijk op kaart). Een afwijking van dit verbod kan eventueel aangevraagd worden bij het ANB.
Ook in VEN-gebieden (Vlaams Ecologisch Netwerk, bekijk op deze kaart) is een bijkomende VEN-ontheffing nodig om vegetatie te wijzigen. VEN-gebieden zijn terug te vinden via geopunt.be (> Kaarten en plaatsen > Natuur en milieu > Natuur>Gebieden van het VEN en IVON).
Als percelen deel uitmaken van beschermd onroerend erfgoed (na te gaan via het geoportaal), moet je volgens het decreet onroerend erfgoed een toelating voor de beplanting aanvragen aan het Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE). Dit kan je via deze link: Werken landschap | Eigenaars | Onroerend Erfgoed. Deze toelating heb je zowel nodig voor de aanplant als het verwijderen van de aanplant.
Kan ik de bomen opnieuw verwijderen?
Bomen vellen buiten bosverband valt onder de wetgeving ruimtelijke ordening. De Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening (VCRO) bepaalt dat niemand bomen die op een hoogte van één meter boven het maaiveld een stamomtrek van één meter (of diameter ongeveer 30 cm) hebben, mag kappen zonder omgevingsvergunning voor stedenbouwkundige handelingen. Deze vergunning moet aangevraagd worden bij de gemeentelijke overheid. Alleenstaande bomen en struiken, bomenrijen en houtkanten vallen onder de definitie van KLE’s (kleine landschapselementen), die beschermd zijn door het Natuurdecreet. Voor het kappen of wijzigen van deze KLE’s moet je zowel in de groene als de agrarische gebieden in de brede zin van het woord een omgevingsvergunning voor vegetatiewijziging aanvragen bij de gemeente.
Sinds 15 juli 2016 is er een vrijstelling van deze vergunning voor het kappen van bomen die deel uit maken van geregistreerde agroforestrysystemen. Omwille van juridische redenen is het dus zeker interessant om na te gaan of je je voederbomensysteem als agroforestry kunt laten registeren. Om erkend te kunnen worden als een agroforestry zijn er een aantal voorwaarden rond bijvoorbeeld soortenkeuze en dichtheid. Deze voorwaarden kun je terugvinden via de website van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij, aanplantsubsidie voor boslandbouwsystemen (agroforestry), of de samenvatting raadplegen via de pagina boslandbouwsubsidie voor aanplant via de website van het Consortium Agroforestry Vlaanderen. Als je voldoet aan de voorwaarden, dan kun je het jaar na aanplant je agroforestrysysteem in je verzamelaanvraag registereren met de code ‘BLS’. Voor een voederbomensysteem zal het vooral belangrijk zijn om binnen de grenzen te blijven qua aantallen (anno 2021: 30 -200 bomen/ha) en een homogene spreiding te voorzien. Bij opmaak van het nieuwe Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid zullen de subsidievoorwaarden wellicht lichtjes aangepast en verruimd worden met het oog op andere vormen van agroforestry (zoals voederboomsystemen).
Handelingen aan KLE’s die kaderen binnen het normaal onderhoud en gebeuren volgens de code goede natuurpraktijk zijn niet-vergunningsplichtig (uitzondering: beschermd onroerend erfgoed of VEN-gebied; zie eerder). Normaal onderhoud omvat onder meer:
- het in hakhout zetten van houtkanten,
- het opvullen van gaten en
- het knotten van knotbomen.
- Het vellen en vervangen van kaprijpe, zieke of zwaar beschadigde bomen die dreigen om te vallen valt ook onder normaal onderhoud voor bomenrijen.
Juridische voordelen van geregistreerde agroforestrysystemen op een rijtje:
- Deze systemen vallen automatisch niet onder het bosdecreet.
- Geen discussie of er volgens het veldwetboek een vergunning nodig is voor de aanplant.
- Geen omgevingsvergunning stedenbouwkundige handeling nodig om te kappen.
Wetgeving rond beschutting voor weidedieren
Naast de voederfunctie van voederbomen, dienen ze uiteraard ook als beschutting voor de dieren. Wil je meer weten over de reglementering omtrent beschutting op de weide en de wetgeving omtrent het plaatsen van eventueel bijkomende schuilhokken dan verwijzen we je door naar het eindrapport van het project ‘Weidescherm’ opgemaakt door ILVO en BOS+.
Aan de slag met voederbomen
