Richtlijnen en tips voor het afdekken van teelten

Een eerste tip moet je al in acht nemen bij de aankoop van je net(ten). Let er op dat je de afmetingen voldoende ruim neemt. Reken minimaal 1 m extra langs alle zijden om een bepaalde teeltoppervlakte af te dekken. Vind je niet de gewenste maat in de beschikbare standaardbreedte, dan kan je ze eventueel op maat laten maken bij sommige leveranciers. Zo vermijd je dat je de netten te strak over het gewas moet leggen. Voor bepaalde fijne gewassen kan het aangewezen zijn om tunnelbogen of andere steunmaterialen te gebruiken. Hou hier ook rekening mee voor de afmetingen.

Netten moeten tijdens de teelt meermaals op en af het gewas om onkruidbestrijding en gewasinspectie mogelijk te maken. Het is van belang dit met de nodige zorg te doen om je netten zo lang mogelijk te laten meegaan. Leg het net steeds langs éénzelfde kant en verder dan het spoor van de tractor. Zo hoef je het telkens maar langs één kant losmaken bij bewerkingen en blijven er bijvoorbeeld geen tanden van de wiedeg in haperen. Een extra speler waar je bij de werkzaamheden eventueel dient rekening mee te houden, is de wind. Het net kan vanaf de randen beginnen oprollen en opwaaien. Leg het direct goed vast en en leg korter of extra vast als veel wind voorspeld wordt. 

Aan het eind van de teelt of als de bescherming niet meer nodig is, verzamel je de netten onder droge omstandigheden van het veld door ze manueel of mechanisch op te rollen. Laat ze niet onnodig op het veld liggen want dan riskeer je schade door haperingen, wind, onkruid, UV-licht,…. Manueel is het een hele klus en voorzie je best voldoende mankracht. Breng het net eerst samen in de breedte en rol ze dan zo strak en compact mogelijk op in de lengterichting. 
Voor grotere doeken en/of grotere arealen is het aangeraden een oprolmachine te gebruiken om meer ergonomisch en efficiënt te werken.

Er zijn verschillende varianten op de markt die het net of doek op een spoel of bobijn draaien tot een compacte rol. De meeste constructeurs die actief zijn in de kool- en preimechanisatie hebben een oprolsysteem in hun aanbod. De aandrijving van een oprolmachine gebeurt ofwel direct met de aftakas ofwel met behulp van een hydromotor. Een goede beveiliging en noodstop die over het volledige werkgebied achter de machine bereikbaar is, zijn een absolute noodzaak. Toestellen met aftakas zijn het goedkoopst, maar voldoen vaak niet qua veiligheid. Een ontkoppeling die vanaf de oprolmachine kan bediend worden is minimaal noodzakelijk, maar ontbreekt vaak. Ook hydraulische systemen die direct op de tractor zijn aangesloten zijn gevaarlijk. Een noodstop die over het volledige werkgebied achter de machine bereikbaar is, is noodzakelijk. Een aantal constructeurs heeft hiervoor een eenvoudige hydraulische bediening ontworpen. Andere systemen beschikken over een elektrische noodstop. Zorg dat elke gebruiker van de oprolmachine de veiligheidsinstructies kent en werk nooit alleen met een oprolmachine. 
Een bijkomend voordeel van een hydraulisch systeem is dat de draaisnelheid eenvoudig bijgesteld kan worden. Bij het begin (kleine diameter van de spoel) laat men de spoel sneller draaien dan op het eind (grote diameter van de spoel). Een vrijloop laat toe om het oprolsysteem ook te gebruiken om doeken af te rollen. 

Theoretisch houdt een zekere maaswijdte bepaalde plaaginsecten tegen. In veldomstandigheden zullen naast de maaswijdte onder meer ook de afdekduur, de bladluisdruk en de manier van afdekken mee het barrière-effect bepalen. Plagen kunnen ook via de bodem of door het afwaaien of tijdelijk verwijderen van de netten in het gewas geraken. Anderzijds zien we soms dat plagen wel fysiek door de netten kunnen, maar dat in het veld weinig doen, bijvoorbeeld bij klimaatnet. 

Elke teelt en plaag vraagt apart onderzoek om te bepalen welke netten het meest geschikt zijn. Zo legden Inagro en PSKW al veel proeven aan in verschillende sla- en koolteelten. Toch kan een bewezen bescherming tegen een bepaald plaaginsect in de praktijk nog wel eens tegenvallen. Er zijn een aantal redenen waardoor plagen toch onder de afdekking in het gewas kunnen geraken:  

• tijdelijk openleggen van het net voor onkruidbewerkingen, behandelingen of gewascontrole;
• wegwaaien van het net door sterke wind of niet goed vastgelegd; 
• gaten of scheuren in de afdekmaterialen; 
• te laat het net opleggen of terugleggen; 
• de plagen waren (als pop) aanwezig in de bodem of hebben zich verplaatst via de bodem; 
• de plagen waren al aanwezig op het plantgoed. 

Wees je als teler bewust van deze valkuilen. Plagen die onder het net geraken, zoals melige koolluizen in koolgewassen, zullen in veel gevallen beter ontwikkelen en sneller een schadelijke populatie opbouwen. Zo krijg je dus het tegenovergestelde effect van je afdekking. Om dit te voorkomen, is naast het correct op- en afleggen van netten ook een goede kennis over de activiteit van de aanwezige plaaginsecten van belang. Monitoringssystemen, het opvolgen van waarschuwingsberichten en eigen veldwaarnemingen zijn hierbij belangrijke hulpmiddelen. 

Netten en klimaatdoeken hebben invloed op het microklimaat in het gewas. Dat effect kan sterk verschillen onder de verschillende types en soorten netten. De luchtdoorlatendheid van het net is daarbij een belangrijke bepalende factor, wat op zijn beurt afhankelijk is van de maaswijdte en de structuur van het net. 

Het gewijzigde microklimaat kan zowel een positief als een negatief effect op de teelt hebben, afhankelijk van het seizoen en de weersomstandigheden. Onder netten zien we vaak een hogere opbrengst. In het voorjaar en bij korte teelten is dit effect het grootst, voornamelijk door het effect van de temperatuur. De temperatuur beïnvloedt de groei van de plant, maar mogelijk ook de mineralisatie in de grond. In de proef met Chinese kool hebben we tot wel 70% meeropbrengst gehaald onder afdekking. In langere teelten en najaarsteelten geldt soms het omgekeerde en zien we juist een productie-afname, bv. bij prei. Vermoedelijk speelt de verminderde lichtintensiteit onder de netten dan een belangrijke rol.
Wanneer het gewas beter groeit onder het net, doet het onkruid dat helaas ook. Onder afdekking moet je daarom de onkruidgroei nog korter opvolgen. Daarnaast zijn er nog andere neveneffecten op het gewas, van het type net en de teelt. Zo zien we soms ook teeltvervroeging of juist –verlating onder afdekking of kunnen bepaalde netten droogtestress in de zomer verminderen. 

In het najaar worden de dagen donkerder en vochtiger, waardoor veel ziektes opduiken. Afdekking met netten versterkt dit nog. In de najaarsteelt little gem namen we bijvoorbeeld meer valse meeldauw waar onder afdekking. De lagere lichtintensiteit kan daarnaast zorgen voor een lagere productie.
Ook voor plagen die tot in het najaar actief blijven, is het microklimaat onder netten gunstiger. Bovendien zitten ze er meer afgeschermd van hun natuurlijke vijanden. Dit is het geval voor wittevlieg en melige koolluis in koolgewassen. In teelten met een lange groeiduur zoals spruitkool, werkt dit opbrengst- en kwaliteitsverliezen in de hand. Daarom is het aangeraden de netten er af te halen van zodra ze niet meer nodig zijn. Het monitoren van plagen kan hierbij helpen. Bij korte en gevoelige teelten (sla, Chinese kool,…) kan je de netten er meestal wel de hele teeltduur op laten liggen. 

Je bergt de opgerolde netten best op in de loods. Als je geen plaats hebt onder een dak, zorg dan voor afscherming van zon en regen met een zeil. Wees alert op knaagdieren (vnl. ratten, muizen) want ze maken er graag gebruik van. Plaats zo nodig extra afscherming of vallen. 
Van zodra je meerdere netten hebt, hang je best aan elke rol een label bij het opbergen. Noteer type, aankoopjaar, lengte en breedte en eventuele schade. Zo vind je bij het volgende gebruik snel het gepaste doek voor een teelt en perceel terug. Op basis van deze inventarisatie kan je ook tijdens de winter inschatten of je over voldoende gepaste doeken beschikt voor het komende seizoen.