Waterkwaliteit fyto West-Vlaanderen: update juli '23

In deze maandelijkse nieuwsbrief willen we de meetresultaten snel delen om beter inzicht te geven in de gevolgen van de acties op het terrein. Daarvoor werken we samen met De Watergroep en de VMM om de analyses van hun staalnames te delen. Het resultaat van deze metingen wordt weergegeven in een interactieve kaart. 

Meer info over hoe je de kaart leest en hoe je de meetresultaten moet lezen vind je bij onderstaande extra toelichting.

Gemeten actieve stoffen juni 2023

De meetresultaten van juni zijn helaas niet goed. Maar liefst 11 actieve stoffen overschreden de milieu- of drinkwaternorm en betekenen een risico voor milieu en/of drinkwaterproductie. Dit cijfer en de graad van overschrijding is beduidend hoger dan afgelopen maanden. Dit heeft zeker te maken met een drukke maand in bespuitingen maar betekent ook dat er vaak te weinig aandacht besteed wordt aan correct en veilig vullen, spoelen en reinigen.

• De meest problematische overschrijding in juni was te vinden bij bentazon. Door de hoge ecologische normwaarde is de gemeten waarde hier eigenlijk geen probleem. Maar, bentazon is bijzonder moeilijk uit water te verwijderen waardoor de toetsingswaarde voor drinkwater heel laag is en de overschrijding op de Blankaart (146x de normwaarde) en de Verdronken Weide (30x de normwaarde) dus zo groot is. Deze overschrijding heeft zo'n grote impact dat de drinkwatervoorziening in de Blankaert én de Verdronken Weide in deze droge zomermaanden potentieel in het gedrang komt. Meer toelichting hierover later in deze nieuwsbrief
• Dimethenamid, deze maand vooral gespoten in groenten en mais levert op 4 plaatsen overschrijding van de ecologische norm op. Maar opnieuw voor drinkwaterproductie levert deze actieve stof enorme overschrijdingen op van 117x en 330x de norm in respectievelijk de Mandel (Roeselare) en de Blankaart (Diksmuide). 
• Een gelijkaardig verhaal voor metazachloor dat vooral in koolgewassen wordt gebruikt. Op dezelfde meetlocaties als dimethenamid worden grote overschrijdingen van 33x en 50x de toetsingswaarde drinkwater gemeten. Maar voor deze stof wordt ook de ecologische norm ver overschreden en heeft dus ook een grote impact op het waterleven.
• Ook voor metobromuron worden veel overschrijdingen van de toetsingsnorm drinkwater gemeten. Op de Ijzer komt vervuild water binnen uit Frankrijk en verdunt verder stroomafwaarts. Maar net voor de Blankaartvijver meten we een hoge overschrijding uit de Steenbeek, wellicht afkomstig van een puntvervuiling tussen Bikschote en Woumen. De hoogste waarde wordt echter gemeten op de Poekebeek en overschrijdt 63x de norm. Dit is een groot probleem voor drinkwatervoorziening op het spaarbekken in Kluizen (O-Vl)
• Terbutylazine is een klassieker in de gemeten stoffen omdat die gemakkelijk afspoelt van de velden. Vandaar is een grote grasbufferzone verplicht bij gebruik van terbutylazine. Desondanks vinden we de stof toch vaak terug, gelukkig onder de ecologische norm. Helaas is er ook voor de toetsingswaarde drinkwater op 6 plaatsen (Ijzer(3), Mandel(2) en Poekebeek(1)) een overschrijding vastgesteld.
• Aclonifen wordt zeer frequent gebruikt in aardappelen en de wijd verspreide gemeten waardes bevestigen dit gebruik. De hoogst gemeten waarde bevindt zich deze keer tussen Zedelgem en Loppem en is maar liefst 60x hoger dan de ecologische norm. Gelukkig wordt dat water niet gebruikt voor drinkwaterproductie. Op het meetpunt op de Mandel in Roeselare is er helaas opnieuw een overschrijding van de toetsingswaarde drinkwater. 
• Voor chloorprofam is het verhaal anders. Dit middel is reeds 2 jaar niet meer toegelaten maar toch vinden we verspreid over de provincie waardes terug die zelfs de ecologische norm overschrijden. Dit kan afkomstig zijn van reiniging van aardappelloodsen maar mogelijk wordt nog oude stock van het middel opgebruikt. In de huidige context kan dat laatste absoluut niet meer! Er staan teveel middelen onder druk om nog oude middelen te durven gebruiken.
• Er wordt in juni nog steeds veel diflufenican teruggevonden en vooral op de Mandel startend vanaf De Ruiter in problematische hoeveelheden. De vervuiling sleept lang mee en heeft op die ganse zone impact op de ecologie.
• Ook voor flufenacet en metolachloor komen de probleemwaterlopen opnieuw in beeld. Op de Ijzer vanaf Elzendamme en op de Mandel opnieuw vanaf De Ruiter (112x de norm). Maar ook in Esen, Kortemark en het eerder aangehaalde punt in Zedelgem geeft problemen.  Zowel de ecologische als drinkwaternorm worden hier overschreden.
• Metribuzin is gelinkt aan de herbiciden in aardappelen en opnieuw op het meetpunt in Zedelgem zijn overschrijding van ecologische waarde gemeten. Voor de toetsingswaarde drinkwater zijn zowel overschrijdingen op de Ijzer, de Mandel als de Poekebeek te meten en ook op de bovenschelde in Spiere-Helkijn.  

De maand juni valt dus in negatieve zin op door de vele en vaak hoge overschrijdingen van zowel ecologische normen als toetsingwaarde drinkwater. Deze waarden zijn in vergelijking met 2022 een verslechtering. De zeer hoge overschrijdingen zijn meestal te wijten aan puntvervuilingen dus blijvende aandacht hiervoor is cruciaal. 

Bentazon is een actieve stof die een vrij hoge ecologische norm heeft (500µg/l) maar zeer moeilijk uit het water te verwijderen is en dus veel problemen kan geven bij de drinkwaterproductie. Als de concentratie in het oppervlaktewater te hoog is kan er geen water gebufferd worden in de spaarbekkens zoals we die kennen op de Blankaart en in Kluizen maar ook op de buffervijvers op de Verdronken Weide in Ieper en Blankaartvijver in Diksmuide.

De hoge overschrijding van begin juni leidde er dus concreet toe dat er geen water kon gebufferd worden op de Verdronken Weide in Ieper. In combinatie met de dalende waterspiegel door drinkwaterproductie en droogte betekent dit een alarmfase in waterbeschikbaarheid. We zijn nu eind juli en de concentratie in de waterloop is nog steeds te hoog om water in de Verdronken Weide in te laten. Dit betekent dus dat er meer dan 2 maanden geen water gebufferd kan worden. En een gelijkaardig verhaal gaat dus ook op voor de Blankaartvijver. 

We blijven dus hameren op het correct gebruik van middelen en het veilig en correct vullen, spoelen en reinigen van de spuittoestellen. Middelen zoals bentazon staan op de risicolijst om te verdwijnen uit de markt. Dergelijke hoge overschrijdingen en problemen met drinkwaterproductie dragen uiteraard niet bij aan een positieve evaluatie van het middel. Niet correct gebruik leidt dus mogelijk tot een intrekking van het middel. Voor bonen en erwten bijvoorbeeld kan dit ertoe leiden dat een chemische onkruidbestrijding niet meer mogelijk is. Het alternatief is dan nog mechanische onkruidbestrijding of verdwijnen van de teelt. 

We meten elke maand de belangrijkste actieve stoffen en voor augustus werden minimaal onderstaande stoffen geselecteerd. De meetresultaten zullen in de nieuwsbrief van eind september verschijnen.