Peilgestuurde drainage: begeleiding en mogelijkheden in Vlaanderen
Peilgestuurde drainage (PGD) kan in de juiste omstandigheden en met gepast beheer water bufferen in de bodem. Deze techniek draagt bij tot het veerkrachtiger maken van de gewasproductie in een snel veranderend klimaat. Via het project OP-PEIL willen we bedrijven stimuleren en begeleiden bij de omvorming van klassieke drainage naar PGD. Zo wordt er een kaart gemaakt die de geschiktheid van percelen voor peilsturing in Vlaanderen in beeld brengt en bieden we een begeleidingstraject met gratis gericht advies aan om telers te begeleiden bij omvorming van klassieke naar peilgestuurde drainage.
Wat is peilgestuurde drainage?
Peilgestuurde drainage verschilt van traditionele drainage doordat het grondwaterpeil in het veld op een hoger niveau kan worden gehouden dankzij een regelput, terwijl bij conventionele drainage het water wegvloeit tot het niveau van de drainagebuizen.
Zo blijft kostbaar water vastgehouden en zijn we beter gewapend tegen drogere periodes, waar we de laatste jaren alsmaar vaker mee geconfronteerd worden.
Is jouw perceel geschikt?
OP-PEIL ontwikkelt onder meer een geschiktheidskaart die aangeeft hoe geschikt een perceel is voor peilgestuurde drainage. De indeling is opgesteld op basis van:
- Hoogtekaarten (hoe vlakker hoe beter)
- Drainageklasse
- Bodemtype
De geschiktheidskaart is nog in ontwikkeling, maar je kan de huidige versie raadplegen via waterradar. Klik links op 'Vraag en aanbod' en duid vervolgens PGD aan op de rechterkant.
Onderzoek in de Polders: effect van peilgestuurde drainage op verzilting
Zoet vs zout
In de Polders is zout water aanwezig in de bodem doordat het land in het verleden werd gewonnen op de zee. Een zoetwaterlens van regenwater ‘drijft’ op het zoute grondwater, waardoor landbouw mogelijk is. De dikte van de regenwaterlenzen varieert door het jaar. Tijdens de winter groeien de lenzen door neerslagoverschot en in de zomer krimpen ze door verdamping. Onder droge omstandigheden is het mogelijk dat deze zoetwaterlenzen verdwijnen en bijgevolg het zoute grondwater de wortelzone bereikt door opstijging. In dat geval kan gewasschade optreden door verzilting.
- Op een perceel in de Polders hebben we een experiment aangelegd om te onderzoeken of peilgestuurde drainage het risico op verzilting kan verkleinen door meer regenwater te bufferen en eventueel het zoute water dieper weg te duwen.
- Daarnaast doen we ook ervaring op met peilsturing in zware kleibodems. Peilgestuurde drainage wordt meestal aangelegd in lichtere bodems, waarvan het waterpeil sneller reageert op veranderingen.
proefopstelling
De proefopzet bestaat uit drie percelen.
- Het rood omkaderde veld is eind 2022 omgevormd naar peilgestuurde drainage.
- Het paarse perceel blijft klassiek gedraineerd en dient als referentie.
- Het gele veld is er begin 2024 bijgekomen als extra veld met peilsturing (daarvoor diende het ook als referentie met klassieke drainage).
Op elk perceel zijn 3 locaties aanwezig waar metingen gedaan worden. Deze locaties bestaan uit:
- peilbuizen waaruit we grondwater bemonsteren op een diepte van 1.5, 2 en 3 meter
- sensoren die de geleidbaarheid (dat is een maat voor het zoutgehalte) van het grondwater en de bodem monitoren. Zo krijgen we een beeld van hoe diep het zout water zit.
voorlopige bevindingen
- Waterpeil: Tijdens het groeiseizoen van 2023 namen we weinig verschil in waterpeil waar tussen peilgestuurde en klassieke drainage. Dit heeft deels te maken met de natte zomer die we vorige jaar hadden. Daarnaast zien we ook dynamiek met het waterpeil in de omliggende grachten, die in de polders actief beheerd worden. Tijdens de zomer wordt het peil in de waterlopen hoger gehouden en dit heeft een impact op de waterbalans in het klassiek gedraineerde perceel. Hoe groot dit effect juist is, onderzoeken we verder de komende jaren.
- Opbrengst: In juli 2023 werd wintertarwe geoogst op zowel het peilgestuurde als het klassiek gedraineerd veld. Op vlak van opbrengst waren geen significante verschillen te zien.
We merken op dat peilsturing op zware bodems zeker werkbaar is. Het waterpeil reageert niet even snel als een lichtere zand of zandleembodem, maar we zagen het waterpeil 30cm zakken in 2 dagen (elk perceel is natuurlijk wel anders). Als rekening gehouden wordt met deze reactietijd is werken met peilgestuurde drainage op een kleibodem mogelijk. Wanneer je met machines op het veld moet kan de 'stop' enkele dagen vooraf uit het systeem gehaald worden om het waterpeil te laten zakken.
In 2024 blijven we dezelfde metingen uitvoeren. Dit jaar staat er een mengteelt van veldbonen en triticale op alle percelen.
Begeleiding bij omvorming naar peilgestuurde drainage
De geschiktheid van een perceel voor peilsturing hangt af van de helling, textuur en doorlaatbaarheid van de bodem. We beantwoorden graag vragen over peilgestuurde drainage en bieden een begeleidingstraject aan om percelen om te vormen van klassieke naar peilgestuurde drainage.
In dit begeleidingstraject kan je als teler bij ons terecht met vragen over de aanleg en opvolging van peilgestuurde drainage. We bekijken de geschiktheid van een bepaald perceel op basis van een gesprek en studie van kaartmateriaal. Vervolgens kan een terreinbezoek de specifieke situatie in beeld brengen om zo een advies op maat te geven.
MOGELIJKE VRAGEN BIJ DE OMVORMING NAAR EEN NIEUW PGD
- Is mijn perceel geschikt?
- Hoe pak ik de omvorming best aan?
- Waar komen een eventueel nieuwe verzameldrain en regelput te liggen?
- Welke impact kan ik realistisch verwachten van de omvorming?
MOGELIJKE VRAGEN BIJ DE OPVOLGING VAN EEN NIEUW OF BESTAAND PGD
- Wanneer is het juiste moment om de drainage open te zetten in het voorjaar en najaar voor de veldwerkzaamheden?
- Welk peilopzet hanteer ik best na het sluiten van de drainage?
Interesse om je perceel om te vormen?
Dit onderzoek wordt uitgevoerd in kader van het Vlaio LA-traject ‘OP-PEIL’. ILVO coördineert het project en werkt hiervoor samen met BDB, PCG, PSKW, INAGRO, VITO en Boerennatuur Vlaanderen Het onderzoek wordt gefinancierd door het Agentschap Innoveren en Ondernemen en diverse co-financiers uit de sector.