Is een vervanging van ijzerinjecties door een biologisch alternatief mogelijk?
In de biologische varkenshouderij staat het routinematige toedienen van een ijzerinjectie aan jonge biggen, zoals dat reeds jaren wordt toegepast, onder druk. Of dit past binnen een biologische bedrijfsvoering, valt te bediscussiëren. Certificatieorganisaties stellen zich eveneens de vraag of er geen haalbare alternatieven zijn. Inagro en ILVO sloegen daarom de handen in elkaar om mogelijke oplossingen te onderzoeken.
Ons onderzoek leidde naar veelbelovende resultaten die we graag in de praktijk valideren. Ben je (biologisch) varkenshouder en wil je graag (onder begeleiding) met biologische alternatieven aan de slag? Neem dan contact met ons op!
Bepalen van potentiële alternatieven
Het project ging van start met een verkennende literatuurstudie, waar deze probleemstelling in zijn geheel bekeken werd. Hierbij keken we naar:
- De historiek rond ijzerinjectie en de onderzoeksevolutie ervan.
- De ijzerstatus bij biggen met toegang tot onverharde buitenloop.
Verschillende studies tonen aan dat biggen met toegang tot een onverharde buitenloop, geen extra ijzersuppletie nodig hebben. Zij halen voldoende ijzer uit de grond. Biggen die op een verharde uitloop gehouden worden, hebben wel extra ijzer nodig. - De fysiologie rond ijzeropname en het verschil in werking en effectiviteit tussen organische- en anorganische ijzervormen.
Nagenoeg alle orale ijzeralternatieven bevatten een organische vorm van ijzer, veelal in de vorm van chelaat. Binnen de biologische verordening is enkel een anorganische vorm van ijzer toegestaan. - Verschillende potentiële alternatieven en hun beschikbaarheid.
- De huidige wetgeving in buurlanden.
Praktijkproef: vergelijking van alternatieven
Bij de zoektocht naar ijzeralternatieven moeten we ons in de eerste plaats afvragen of er grote verschillen zijn tussen orale opname van ijzer en ijzer dat rechtstreeks in de spier geïnjecteerd wordt. Hier is in het verleden wel wat onderzoek rond gebeurd maar zonder éénduidig antwoord.
- Vandaar de keuze om een gangbaar product, met een gekende werking, mee in de vergelijking op te nemen (Hemoral).
- Verder werden er twee proefgroepen met biologische alternatieven voorzien (Farmafer en lavameel).
- Deze werden allen vergeleken met een standaard ijzerinjectie.
- Alle alternatieve producten werden vrij beschikbaar aangeboden.
-
Proefgroep 1: Hemoral vrijwillige opname (conventioneel)
‘Hemoral’ is een gangbaar oraal ijzeralternatief in poedervorm en bevat 24% aan ijzer in verschillende vormen, waaronder chelaten. Het is al geruime tijd in de handel, wordt door de biggen als smakelijk ervaren en heeft zijn werking al meermaals bewezen. Hemoral is een gangbaar product, en is niet toegestaan in de biologische verordening.
-
Proefgroep 2: Hemoral geforceerde opname (conventioneel)
Om er zeker van te zijn dat de biggen voldoende van dit product opnamen, werd er eveneens een proefgroep toegevoegd waarbij ‘Hemoral’ vermengd werd met appelmoes en zo via een spuitje in de mond werd gebracht. Op die manier konden we mooi de vergelijking maken tussen orale ijzeropname en ijzeropname via injectie. Zodoende is het namelijk uitgesloten dat een potentieel verminderde werking te wijten is aan een verlaagde opname van het product.
-
Proefgroep 3: Farmafer (bio)
Verder werd het product ‘Farmafer’ in proef opgenomen, een product van de Franse firma Farmapro. Dit zijn met ijzer verrijkte zemelen, en aangezien het ijzer in de vorm van ijzersulfaat (22,5 %) voorkomt, is het toegelaten binnen de biologische verordening. Waar er in Vlaanderen sprake is van een wijziging in wetgeving, werd er in Frankrijk reeds een verbod ingevoerd op het toepassen van ijzerinjectie binnen de biologische varkenshouderij. Zij staan hierdoor al iets verder in de zoektocht en hebben daarom al een biologisch alternatief op de markt.
-
Proefgroep 4: Lavameel (bio)
Inspiratie voor het idee tot het gebruik van lavameel, komt eveneens vanuit Frankrijk overwaaien. Bij het INRA (Frans onderzoeksinstituut) werd er naar aanleiding van dit verbod eveneens een studie opgezet waarbij verschillende ijzeralternatieven werden getest. In deze studie werden er verrassende resultaten geboekt met een mengeling van turf en rivierslib. Biggen die dit alternatief ontvingen vertoonden namelijk uitmuntende bloedwaarden en vitaliteitsscores. Voortgaande op de positieve ervaringen van onze Franse collega’s, en vanuit het idee dat het kleimineralen zijn die hiervoor verantwoordelijk zijn, testten we of we dezelfde resultaten kunnen bereiken met lavameel. Lavameel is een 100% natuurlijk gesteentemeel dat eveneens in biologische landbouw wordt ingezet als bodemverbeteraar. In tegenstelling tot rivierslib is het commercieel beschikbaar en bevat het een relatief grote hoeveelheid aan ijzer (10-12% per kg product) in de vorm van ijzeroxide (Fe2O3).
-
Proefgroep 5: IJzerinjectie (referentie)
De controlegroep ontving een standaard ijzerinjectie van 200 mg ijzerdextraan op drie dagen leeftijd.
Resultaten van de praktijkproef
1. Farmafer biedt perspectief voor biologische veehouders
De ijzerstatus werd gemeten via het hemoglobinegehalte in het bloed. Dit is een betrouwbare methode om bloedarmoede (anemie) te detecteren. Algemeen zien we tamelijk wat spreiding binnen proefgroepen. Dit kan te maken hebben met de hoeveelheid dat biggen van een bepaald product opnemen, alsook met de fysiologie. We zien namelijk eveneens een grote spreiding bij de groepen die injectie en/of hemoral gemengd met appelmoes rechtstreeks in de mond ontvingen.
- De biggen die een standaard ijzerinjectie ontvingen, vertoonden gemiddeld gezien normale hemoglobinelevels. Slechts 5% van de biggen viel onder de categorie ‘bloedarmoede'.
- Farmafer kent relatief weinig bloedarmoede en biedt perspectief voor biologische veehouders. Er valt mogelijk nog meer winst te halen wanneer we de opname van het product meer stimuleren.
2. Lavameel scoort onvoldoende als ijzeralternatief
Lavameel bleek het minst effectief. Gemiddeld scoorden deze biggen onder de grenswaarde, en maar liefst 75% van de biggen had bloedarmoede. Vaak is dit een indicatie voor een verlaagde weerstand. Hoewel er tijdens de proef geen verhoogde ziekteverschijnselen of sterfte werden waargenomen, kan dit op termijn een risico vormen voor hun weerstand.
3. Een effectief product kan, mits voldoende hoge opname, superieure resultaten opleveren t.o.v. injectie
Opvallend is dat de proefgroep die geforceerd Hemoral ontving, vermengd in een spuitje appelmoes, het gemiddeld beter deed dan de controlegroep die een standaardinjectie kreeg.
Hier is slechts 2% van de biggen anemisch tov 5% van de biggen bij de standaardinjectie en ligt het gemiddelde ruim boven de grenswaarde.
4. Na spenen blijken alle biggen hun eventuele tekorten weer te kunnen aanvullen
Bovenstaande verschillen tussen de proefgroepen werden na afloop van de melkfase gemeten. Op het einde van de biggenbatterij (in deze proef op 70 dagen leeftijd) blijken deze verschillen niet meer aanwezig te zijn. Wanneer er na spenen voldoende vast voer wordt geconsumeerd, hebben alle biggen hun ijzerreserves weer aangevuld ongeacht de proefgroep. Andere bloedparameters gemeten in deze studie wijzen in dezelfde richting.
5. IJzerstatus had geen effect op groei- en gezondheidsniveau
Alle biggen in de proef werden opgevolgd van geboorte tot speenleeftijd (n=650). Een selectie van de biggen (n=290) werd verder opgevolgd tot aan de slachtlijn. Er bleken nagenoeg geen effecten te zijn op groeiparameters.
- Ondanks de lagere bloedwaarden in de lavameelgroep, bleken de groeiprestaties van deze biggen vergelijkbaar met de andere groepen. Zowel het lichaamsgewicht als de dagelijkse groei werd hierbij in kaart gebracht.
- Ook op de karkaskwaliteit werd geen effect van de ijzerstatus gevonden.
Verlaagde bloedwaarden kunnen duiden op slechtere weerstand
Het is wel belangrijk om te vermelden dat deze biggen in optimale proefomstandigheden (en indoor!) werden gehouden. Ondanks dat er geen effecten op prestatieparameters werden aangetoond, kunnen verlaagde bloedwaarden wel op een verlaagde weerstand duiden.
Biggen in praktijkomstandigheden, waar ze meer aan ziektekiemen worden blootgesteld, kunnen potentieel wel vatbaarder zijn voor ziektekiemen wanneer ze opgroeien met lage ijzerreserves.
Wist je dat ..
.. je het hemoglobinegehalte zelf eenvoudig kan meten d.m.v. een oorprik en een ‘Hemocue’ toestel?
Waarden bekomen met dit toestel, vertoonden in dit project een zeer sterke overeenkomst met waarden verkregen via laboanalysen!
Karolien Hertogs
Wroetgedrag stimuleren: meer opname mogelijk?
Wij geloven dat de manier waarop supplementen worden aangeboden, een groot verschil kan maken! Wroetgedrag stimuleren, en tevens het nieuwsgierige karakter van het big, zou potentieel kunnen leiden tot een grotere opname van een bepaald product. Denk hierbij aan:
- de structuur van het supplement (bijvoorbeeld een papje i.p.v. poeder)
- de voerbak zelf
Door het natuurlijke gedrag en nieuwsgierige karakter van biggen te benutten, kunnen supplementen effectiever worden aangeboden.
We willen deze resultaten graag in praktijkomgevingen valideren!
