"Met de uitdagingen die op ons afkomen, kunnen we het ons niet veroorloven om stil te blijven staan"
Water is een kostbare hulpbron, zowel in land- en tuinbouw als in de maatschappij. Duurzaam waterbeheer is dan ook essentieel om te voldoen aan de behoeften van zowel de huidige als toekomstige generaties. In een context van klimaatverandering en internationale verwachtingen staat integraal waterbeheer, met aandacht voor alle aspecten, dan ook hoog op de agenda, ook bij de Provincie West-Vlaanderen. Samen met gedeputeerde Bart Naeyaert werpen we een blik op water in West-Vlaanderen.
Wateroverlast
U bent sinds 2006 gedeputeerde in West-Vlaanderen, met onder andere de bevoegdheden Integraal waterbeheer en Landbouw. In de beginjaren lag de focus vooral op ‘droge voeten eerst’.
Wat zijn de krachtlijnen in de bescherming van de provincie tegen wateroverlast?
Bart Naeyaert: “Een goed onderhouden watersysteem ligt aan de basis van die bescherming. Dat betekent dat we het waterlopenstelsel gezond houden. Dat doen we onder meer door de bodem- en oevervegetatie jaarlijks te maaien, lokaal slib te ruimen en oeverherstel te bewerkstelligen.
De voorbije periodes met veel neerslag hebben aangetoond dat overstromingsgebieden goed werken."
Daarnaast hebben we sterk geïnvesteerd in de aanleg van gecontroleerde overstromingsgebieden. Het zijn gebieden waar de waterloop gecontroleerd uit zijn oevers kan treden. De voorbije periodes met veel neerslag (november en januari) hebben aangetoond dat die overstromingsgebieden goed werken. We zijn nog niet overal uit de problemen, maar er is al veel gebeurd. Bovendien is het waterlopenstelsel en vooral zijn omgeving constant in evolutie, wat af en toe nieuwe problemen met zich meebrengt.
Er zijn ook kleinere maatregelen. Denk aan ingebuisde waterlopen openleggen en stuwtjes plaatsen in de beken. Die inspanningen springen minder in het oog, maar ze zijn ook belangrijk in de bestrijding van wateroverlast.”
Heeft u in die drie legislaturen een evolutie gezien?
“Het integrale karakter van het waterbeleid is steeds sterker naar voor gekomen. Daarmee bedoel ik: het gaat niet meer alleen over wateroverlast vermijden, ook watertekort is erbij gekomen. En waterkwaliteit, biodiversiteit en recreatie winnen aan belang. Die diverse aspecten kunnen aan bod komen in de realisatie van een gecontroleerde overstromingsgebied, maar water beheersen komt op de eerste plaats. Ook werken we nu veel meer vanuit een valleibrede aanpak. Daarmee bedoelen we dat we de problematiek niet alleen lokaal aanpakken maar het geheel van de vallei en de nodige maatregelen daar bekijken.”
Water beheersen komt op de eerste plaats."
Hoe kunnen we onze provincie nog beter wapenen tegen watersnood zoals we die eind 2023 (voornamelijk in de Westhoek) gekend hebben?
“Om de overlast te bestrijden, is het vooral belangrijk dat we samen met alle waterbeheerders acties op touw zetten. Die samenwerking is cruciaal en lijkt ook te lukken. Er is nu een eerste gezamenlijk project in de maak van ruim 17 miljoen euro waarin elke waterbeheerder zijn rol opneemt. Dat gaat bijvoorbeeld over beschermingsmaatregelen, ruimte voor water, plannen voor (nood)pompen, maar ook bovenstroomse maatregelen om water langer vast te houden.”
Waterbeschikbaarheid
Sinds 2017 drukt de klimaatverandering ons met de neus op de feiten. Dat resulteert onder meer in de droogteproblematiek. Waterbeschikbaarheid is cruciaal voor de landbouw. De sector staat dan ook voor een moeilijk evenwicht: er moeten keuzes gemaakt worden.
Welke zijn de belangrijkste realisaties geïnitieerd door de provincie om de waterbeschikbaarheid voor de sector te verhogen?
“Reeds eind de jaren ’90 is de provincie gestart met de aanleg van waterspaarbekkens tegen droogte. Maar de droogte is de laatste jaren sterk toegenomen. Daarom versterken we onze investeringen om de droogte te bestrijden. Denk aan projecten in samenwerking met de industrie, de aanleg van grootschalige spaarbekkens en de mogelijkheid om drainagewater van kleiwinningen te benutten. Dat is de eigenlijke watervoorziening.
Maar water kan je niet loskoppelen van de bodem. Een goede bodemzorg en -gezondheid zijn cruciaal om goed gewapend te zijn tegen droogte. Dat kan het provinciebestuur niet realiseren, het is de opdracht van de landbouwer. Wel willen we hem daarin zo goed mogelijk ondersteunen via de werking van de Inagro. Van een gezonde bodem wordt wel eens gezegd dat we er een beregeningsbeurt mee uitsparen. Dat levert heel veel op, zowel in centen als in tijd. Het is dus de moeite waard om er werk van te maken!”
Reeds eind de jaren ’90 is de provincie gestart met de aanleg van waterspaarbekkens tegen droogte. Maar de droogte is de laatste jaren sterk toegenomen."
De sector moet zich uiteraard ook wapenen tegen de klimaatverandering. Welke initiatieven kan de provincie nog extra nemen om de sector te ondersteunen?
“De provincie maakte middelen vrij voor de aanwerving van een watermakelaar. Hij staat landbouwers bij om het watervraagstuk op het bedrijf op te lossen. Ook werkt hij aan projecten (zoals hoger vermeld) om nieuwe vormen van watervoorziening mogelijk te maken. Dat doet hij niet alleen. Ook daarin ligt een deel van het antwoord in samenwerking, over de grenzen van de sector heen. Inero is daar een mooi voorbeeld van.”
Waterkwaliteit
In het kader van integraal waterbeheer is ook waterkwaliteit een belangrijk speerpunt. Soms wordt naar landbouw gewezen als het gaat over slechte oppervlaktewaterkwaliteit, en dan vooral met een link naar te hoge concentraties nutriënten of gewasbeschermingsmiddelen. Ook in dit thema zijn de drie afgelopen legislaturen grote stappen gezet in de goeie richting.
Hoe kan de provincie de sector nog verder ondersteunen in de inspanningen om de impact op de waterkwaliteit te beperken?
“De deputatie gaf onlangs groen licht voor de uitvoering van een actieplan waterkwaliteit. Ze maakt er de komende twee jaar 550.000 euro voor vrij. Landbouw is een belangrijke partner, maar niet de enige. Ook andere doelgroepen moeten hun verantwoordelijkheid opnemen, zoals de steden en gemeenten, de burgers, de industrie.
Waterkwaliteit is al langer een belangrijk thema in Inagro, en we vinden het belangrijk om de werking nog te versterken."
Voor de landbouwsector willen we verder werk maken van een gebiedsdekkend netwerk van vul- en spoelplaatsen en advies en sensibilisering over nutriënten, gewasbescherming en erfsappen. Dat zullen we onder meer doen door in het veld te gaan om met de landbouwers te praten. Waterkwaliteit is natuurlijk al langer een belangrijk thema in de werking van Inagro, en we vinden het belangrijk om de werking nog te versterken.
En opnieuw: we kunnen waterkwaliteit niet los zien van een gezonde bodem. Een gezonde bodem houdt nutriënten beter vast en zorgt voor minder afspoeling. Ook dat komt de waterkwaliteit ten goede.”
Polderbesturen
Welke rol is weggelegd voor de polderbesturen in bovenstaande?
“De polderbesturen zijn een heel belangrijke partner in het waterbeheer. Ze hebben heel veel terreinkennis. Bovendien is de betrokkenheid van lokale mensen groot. Dat moeten we in ere houden. Gelukkig is er in West-Vlaanderen de voorbije decennia werk gemaakt van fusies en zijn de polders nu sterke partners in het waterbeheer. Maar met de uitdagingen die op ons afkomen, kunnen we het ons niet veroorloven om stil te blijven staan. Daarom werken we aan een project om de polders verder te ondersteunen en de kansen tot samenwerking te versterken.”
Met de uitdagingen die op ons afkomen, kunnen we het ons niet veroorloven om stil te blijven staan."
Foto overstromingsgebied Robaartbeek © Provincie West-Vlaanderen - FIlip Van Loo