Hommelkast in courgetteserre

Hoe zorg ik voor een goede vruchtzetting bij courgette?

Aanleg van mannelijke bloemen is sterk rasafhankelijk en daarnaast ook onderhevig aan stress

Een goede vruchtzetting in courgette vereist bestuiving. Hiervoor moet vitaal pollen uit de mannelijke bloem tot bij de stamper van de vrouwelijke bloemen gebracht worden. Een natuurlijk proces met enkele addertjes onder het gras.

Wat is het belang van een goede vruchtzetting

Het zetten van een vrucht slaat op het zwellen van het vruchtlichaam. Dit start meestal aan de steel en zet zich voort richting de top van de vrucht. Gebeurt dit niet of onvoldoende, dan blijft het vruchtje kleiner en ontstaat een spitse, vaak donkere vrucht, ‘puntvrucht’ of ‘zwartje genaamd’. Door hun afwijkend uiterlijk en het feit dat deze puntige toppen in bewaring de neiging hebben sneller zacht te worden en te gaan rotten, worden ze uit de versmarkt geweerd. Voor industriële verwerking kunnen deze vruchten vaak wel nog gebruikt worden, door de kortere bewaartijd en minder hoge cosmetische eisen.

Eén mannelijke bloem levert genoeg stuifmeel voor wel 20 vrouwelijke bloemen op voorwaarde dat het gelijk verdeeld kan worden. In praktijk zien we soms al bestuivingsproblemen wanneer het aandeel mannelijke bloemen onder de 10% daalt.

Simon Craeye

praktijkonderzoeker

Courgette_Mannelijk en vrouwelijke bloem

Streef naar voldoende mannelijke bloemen!

Mannelijke en vrouwelijke plantendelen, respectievelijk de meeldraden en de stamper, komen bij courgette beide op dezelfde plant voor, weliswaar in verschillende bloemen. Mannelijke bloemen herken je aan de lange slanke steel terwijl vrouwelijke bloemen op het onderstandig, licht verdikte vruchtbeginsel staan. Courgettes doen aan zelfbestuiving en kruisbestuiving waarbij één mannelijke bloem voldoende stuifmeel heeft om tot wel 20 vrouwelijke bloemen op eigen en andere planten te bestuiven. Het is een kwestie van gedurende de volledige teelt voldoende bloeiende mannelijke bloemen in het gewas te hebben.

Een courgetteplant doorloopt grofweg twee fases in zijn leven. Initieel heb je de fase waarin enkel mannelijke bloemen worden gevormd. Daarna komt een fase waarin zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen worden aangelegd. Vooral in die tweede fase is het belangrijk om een gezond evenwicht te realiseren. De lengte van de eerste fase en het aandeel van elke geslacht in de tweede fase is hoofdzakelijk afhankelijk van genetica en temperatuur.

  • Verschil tussen courgetterassen

    Sommige rassen staan ervoor gekend om van nature veel mannelijke bloemen aan te leggen. Deze rassen zijn vaak minder gewenst omwille van een lager opbrengstpotentieel; het zijn immers enkel de vrouwelijke bloemen die vruchten voortbrengen. Toch zijn deze rassen erg waardevol wanneer ze in een monocultuur worden geplant of kunnen ze een dienst bewijzen als bestuiver wanneer tussen geplant in een een ‘vrouwelijker’ gewas. Hieronder vind u een lijst met een ‘mannelijkheidsscore’ voor de meest gebruikte commerciële rassen.

    Ras

    (plastiek)serre

    minitunnels

    zomerteelt

    industrie

    Alexander

     

     

    ++

     

    Amorgos

    =

     

     

     

    Aloha

    -

    +

    +

     

    Ariane

    - -

    - -

    -

     

    Bengal

    +

     

     

     

    Calazina

    -

     

     

     

    Cassandra

    +

     

     

     

    Cora

    ++

    +

    ++

     

    Cronos

    ++

    +

     

     

    Eros

    ++

    ++

    ++

     

    Golden (geel)

    +++

     

     

     

    Golden Glory (geel)

    +++

     

     

     

     

    Logos

    =

     

     

     

    Milos

    -

    +

    +

     

    Mirza

    -

    =

    =

     

    Noriac

    +++

    +

     

     

    Opera

    =

    =

     

     

    Parador (geel)

     

     

    ++

     

    Quios

    ++

     

     

     

    Rhodos

     

     

    ++

     

    Samos

    +

    +

    +

     

    Satelite (rond)

    +++

     

     

     

    Storrs Green

    ++

     

     

     

    Taxi (geel)

    +++

     

     

     

    Tethis (rond)

    +

     

     

     

    Tosca

    +

    +

    +

     

    Zaïno

    ++

     

     

     

    Lanka

     

     

     

    -

    Precioza

     

     

     

    +

    Supremo

     

     

     

    =

  • Effect van temperatuur

    Courgettes komen van oorsprong uit de tropen (Midden- en Zuid Amerika), en zijn bijgevolg gebaat bij een warm klimaat. Door te telen bij te lage temperaturen bezorg je de planten stress, waardoor deze generatiever gaan groeien en minder mannelijke bloemen gaan aanleggen. Uit onderzoek bleek voornamelijk de etmaaltemperatuur een belangrijke parameter. Het nefaste effect van een koude nacht kan dus nog deels opgevangen worden door een warmere dag.  In serres zagen we vaak problemen opduiken wanneer de etmaaltemperatuur meerdere dagen op rij onder de 15°C dook. Ook hevige klimaatschokken bvb bij het ventileren deden de planten geen goed. Daarnaast zagen we positieve effecten van een warme overgangsperiode net na opplanten (zie grafiek). Voor teeltsystemen waarin moeilijk gestookt kan worden is het van belang de correcte plantdatum na te leven en het gewas tijdens de eerste weken na planten eventueel met Agryldoek af te dekken. Dat laatste kan de temperatuur gemakkelijk met 1,5°C verhogen, wat het verschil kan maken.

    mannelijke bloemen vs etmaaltemp.png

Vitaal stuifmeel en ontvankelijke stampers

Courgettebloemen openen slechts éénmaal en bovendien vrij kortstondig: van iets voor zon op tot rond de middag. Bij het ontluiken beschikt de mannelijke plant quasi altijd over vitaal pollen. Ook de vrouwelijke bloem is dan erg ontvankelijk. Naarmate de tijd vordert gaat de kwaliteit van het pollen geleidelijk aan achteruit onder impuls van een uitdrogend klimaat. Uitdroging is de grootste vijand van de fragiele stuifmeelkorrels. Rond de middag is nog ongeveer 70-50% vitaal. De volgende morgen is dit slechts enkele procenten. De stamper blijft ook na sluiten van de bloem nog enkele uren ontvankelijk, hoewel dit weinig nut heeft gezien de bloem nog weinig bezoek toelaat. Wordt ze bestoven met ‘dood’ pollen of buiten de vruchtbare periode, dan vindt geen kieming plaats of ontwikkelt het vruchtbeginsel zich niet verder met een klein of puntige vrucht tot gevolg.

Actieve bestuiverskolonie

Bestuiving in een courgettegewas gebeurt het meest efficiënt door natuurlijke bestuivers zoals hommels of bijen. In afgesloten teeltomgevingen zoals serres of tunnels kan je haast niet anders dan gekweekte kolonies aan te brengen. Ook buiten is dit vaak een aangewezen strategie. Gekweekte hommels in boxen hebben slechts een beperkte levensduur en moeten af en toe vervangen worden. Volg de instructies op van de leveranciers met oog op een optimale inzet.

Hommel op courgettebloem

Manuele bestuiving en chemisch bestuiven

Wordt het stuifmeelaanbod echt heel krap, of willen de bestuivers niet vliegen, dan kan je als teler zelf ingrijpen en manueel bestuiven. Dit kan door met een penseel, of rechtstreeks met de helmknop de stamper aan te strijken. Een bestoven stamper kan je met het blote oog herkennen aan de kleine pollenkorreltjes die zijn achtergebleven. Wacht hiervoor niet tot aan de middag, maar probeer dit ’s ochtends te doen als het pollen nog zo vitaal mogelijk is. Ook bloemen uit een andere planting kunnen worden aangewend voor dit doeleinde. Chemische bestuiving houdt in dat een teler planthormonen in de bloemen aanbrengt om de vrucht kunstmatig tot zetting te dwingen. Hoewel dit een vaak toegepaste praktijk is in zuiderse landen als Spanje, is deze praktijk tot op heden nog niet toegelaten in België.

Bestoven courgettebloem met zichtbaar pollen op stamper

Ondervind jij ook bestuivingsproblemen?

Aarzel niet om onze onderzoekers te contacteren.

Wekelijks onafhankelijk nieuws en persoonlijke uitnodigingen in je mailbox. Op jouw maat.