Ritnaalden aan basilicum

Hoe kan je ritnaalden biologisch beheersen?

Ritnaalden, de larven van kniptorren, kunnen 3 tot 5 jaar in de grond verblijven en gedurende die tijd meerdere gewassen aantasten. Ze komen vooral voor op percelen met graan en tijdelijk grasland in de teeltrotatie. Om schadelijke populaties van ritnaalden in de grond te reduceren, is een meervoudige aanpak nodig waarbij je maatregelen neemt doorheen de hele rotatie.

Ritnaalden vormen een complex probleem in zowel tijd als ruimte, waardoor er veel variatie optreedt tussen percelen, maar ook op hetzelfde perceel. Een populatie bestrijden of in belangrijke mate onderdrukken, kan je daarom niet in één jaar of met één enkel middel. Voor een effectieve beheersingsstrategie zet je over een langere termijn in op meerdere preventieve maatregelen die schade aan je teelt en/of populatieopbouw van ritnaalden op het perceel helpen beperken. Welke maatregelen je kan toepassen en welk effect je kan bereiken, hangt af van je teeltrotatie en management op het perceel. 

Bepaal eerst het risico en de oorzaken op jouw perceel

Een eerste belangrijke stap bij het opmaken van je beheersingsstrategie, is het schaderisico op je perceel inschatten. Hiervoor zijn deze hulpmiddelen ontwikkeld: een monitormethode met lokvallen en een online voorspellingsapplicatie

Is het duidelijk dat er op je perceel een hoog risico is op schade, plant of zaai dan geen gevoelige gewassen. Aardappelen, uien, sla, bataat en witloofwortelen zijn in dit geval te mijden. De gewasrotatie op het perceel is namelijk de belangrijkste factor die bepalend is voor het schaderisico. Aanpassingen in het teeltplan moet je daarom als sleutelelement in de preventieve aanpak beschouwen.

Schadebeeld ritnaalden in mais

Welke bodembewerkingen kunnen ritnaalden reduceren?

De timing van bepaalde bodembewerkingen, die samenhangt met de gewasrotatie op het perceel, kan een belangrijke rol spelen in het verstoren van gevoelige stadia in de levenscyclus van ritnaalden. Grondbewerkingen na wintergerst zijn bij voorbeeld goed getimed om eitjes of pas ontluikende larven te reduceren door uitdroging of blootstelling aan predatoren. In mei en juni leggen de volwassen kniptorren namelijk de meeste eitjes af. Dit gebeurt bij voorkeur in gras of granen. 

Ploegen in het voorjaar is de beste keuze als grondbewerking voor zaai om schade in het begin van de teelt te beperken. Een driejarige veldproef door de Hooibeekhoeve op een maïsperceel toonde dit aan. Naast ploegen kon ook spitfrezen of spitten de ritnaaldendruk in het voorjaar op het proefperceel verlagen. Niet-kerende grondbewerkingen daarentegen toonden duidelijk een hoger risico op ritnaalden in de bovenlaag van het zaaibed. 

Zaai je maïs op gescheurd grasland, dan kan je schade vermijden door het gras minder dan één maand voor zaai onder te ploegen. Het ondergeploegde gras zorgt voor een grote aantrekkings- en voedselbron voor de ritnaalden op 20 à 30 cm in de grond. Als de weide eerst wordt vernietigd, met een herbicide of mechanisch, dan is de aantrekking en voedingswaarde van het gras minder en het risico op schade aan het gezaaide gewas in de bovenlaag dus hoger. Het risico zal ook terug toenemen naarmate het gras in de grond meer verteerd is. Dus in een volgteelt van aardappelen is er in het najaar wel risico op schade.

Bodembewerking met krukasspitmachine

Pas je teeltperioden aan

Door het zaai- of planttijdstip of je rassenkeuze zo aan te passen dat de gevoelige gewasstadia niet samenvallen met de periode waarin de ritnaalden actief zijn in de bovenlaag, kan je schade aan de teelt beperken. De actieve periode van ritnaalden in het voorjaar kan van april tot begin juli duren. Wintergranen kan je op risicopercelen dus best zo vroeg mogelijk zaaien, zodat ze in het voorjaar al goed ontwikkeld zijn en beter bestand zijn tegen schade. Op risicopercelen die in het najaar zijn geploegd of niet-kerend worden bewerkt, zaai je de maïs best zo laat mogelijk om vooraf nog enkele oppervlakkige grondbewerkingen te kunnen uitvoeren. Ook andere bodeminsecten zoals emelten, kan je hierdoor reduceren.

In het najaar loopt de schadeperiode van eind augustus tot oktober. Plant je aardappelen op een risicoperceel, kies dan voor een vroegrijp ras dat kan geoogst worden voor de ritnaalden veel schade kunnen aanrichten.

Een lokplant tussen je hoofdteelt kan de schade reduceren

Een aantrekkelijke waardplant zaaien tussen het hoofdgewas is een strategie die voor ritnaalden in meerdere onderzoeken en teelten is uitgetest. Gerst blijkt een goede lokplant te zijn die je in maïs tussen de rijen kan zaaien. Proeven in Frankrijk toonden aan dat je hiermee de schade in het hoofdgewas met de helft kan reduceren.

Gerst tussen mais als lokplant ritnaalden

Biofumigatie kan bijdragen aan de beheersing

Biofumigatie bekom je door het telen van specifieke kruisbloemige soorten of mengsels als groenbemester en die onder de juiste omstandigheden en timing te verhakselen en in te werken. Door deze groenbemesters fijn te hakselen worden de glucosinolaten in het gewas omgezet naar giftige isothiocyanaten. Laboproeven hebben een afdodend effect van deze stoffen aangetoond op (bepaalde soorten) ritnaalden. Veldproeven tonen zeer variabele resultaten maar in enkele proeven zijn effecten aangetoond op de aanwezige populatie ritnaalden of schade veroorzaakt door ritnaalden in het volggewas. In Vlaanderen voerden Praktijkpunt Landbouw Vlaams-Brabant en Hooibeekhoeve proeven uit in 2017 en 2018.

Met het oog op een effect van biofumigatie op ritnaalden, kan je de groenbemesters inzaaien in de zomer om in te werken in september, uiterlijk begin oktober. Dat is mogelijk na een gewas dat vroeg wordt geoogst. Het uiteindelijk effect van de biofumigatie is van heel veel factoren afhankelijk, o.a. de hoeveelheid biomassa, de omstandigheden bij inwerken, de mate waarin het gewas wordt fijngemaakt, de tijd tussen hakselen en inwerken,… De techniek vergt dus wel enige ervaring. Als besluit kunnen we stellen dat biofumigatie op zich geen trefzekere oplossing biedt tegen ritnaalden, maar als deel van een IPM-strategie kan het wel bijdragen in de beheersing.

Biofumigatie bewerkingen

Zijn er biopesticiden beschikbaar die effectief zijn tegen ritnaalden?

Voorlopig zijn er nog geen middelen voor gebruik in bio erkend. In de proeven die werden uitgevoerd in het kader van het onderzoeksproject (2015 – 2018), zijn wel enkele biopesticiden getest. Een middel op basis van een insectenparasitaire schimmel toonde in de verschillende jaren een reducerende trend in het effect op de ritnaalden aantasting, maar verder onderzoek naar een verbeterde toepassing is nodig. 

Wil je het risico op jouw perceel voorspellen?

De Nationale Proeftuin voor Witloof, Inagro, Hooibeekhoeve en ILVO ontwikkelden de webapplicatie 'AGRIORISK' waarmee je de kans op ritnaalden in een perceel kan voorspellen. Je zoekt je perceel op een kaart en bij het selecteren geef je enkele essentiële bodemparameters van het perceel, de teelthistoriek van de voorbij vijf jaar en de teelt in het huidige jaar in. Met deze inputdata maakt de applicatie een voorspelling voor het perceel.

Wekelijks onafhankelijk nieuws en persoonlijke uitnodigingen in je mailbox. Op jouw maat.