Langere termijn trends in waterkwaliteit in functie van het milieu in Bollaertbeek – Kleine Kemmelbeek

De waterkwaliteit van de Bollaertbeek wordt opgevolgd op basis van het meetpunt 948010 (Rijselseweg, zijweg langs de spoorweg, stroomopwaarts de stuw). De Vlaamse Milieu Maatschappij (VMM) beoordeelt verschillende milieuparameters:

• Macro-invertebraten

In 2020 zie we voor het eerst een goede beoordeling voor macro-invertebraten (met het blote oog waarneembare ongewervelde dieren). Dat betekent een verbetering van het ecologisch leven in de waterloop. We vinden echter nog geen kwetsbare soorten waaronder waterplanten in de waterloop terug. Daarvoor bevat het water van de Bollaertbeek nog te veel nutriënten en een te hoge organische belasting. Dit kan leiden tot een explosieve bloei van algen en een hoge zuurstofverzadiging als gevolg. Dit is ook schadelijk voor vissen gezien de grote verschillen in zuurstofgehalte tussen dag en nacht.

• Nitraat, Fosfor en zwevende stoffen

De laatste jaren leidden de droge zomers tot hoge nitraat concentraties in de waterlopen in de winterperiodes, met normoverschrijding (50 mg/L) tot gevolg. Ook fosfor wordt beoordeeld als ‘slecht’. Fosfor is sterk gelinkt aan erosie. Erosie en afspoeling van sediment naar de waterlopen te beoordelen, worden zwevende stoffen gemeten. Dit zijn momentopnames met veel sediment na een regenbui en minder sediment bij droog weer. De Bollaertbeek kreeg een slechte beoordeling voor zwevende stoffen in 2019 en een matige beoordeling in 2020 en 2021.

• Pesticiden

In de periode 2018-2022 werden pesticiden in volgende meetpunten in het afstroomgebied van de Bollaertbeek opgemeten: 948010 (Rijselseweg, zijweg langs de spoorweg, stroomopwaarts de stuw), 949000 (Voormezele, Sint-Elooisweg), 949040 (Vierstraat) en 949060 (Vergierestraat). De gemeten concentraties van gewasbeschermingsmiddelen worden getoetst aan milieukwaliteitsnormen door de VMM. Daarbij valt op dat de overschrijdingen op de bovenloop van de Bollaertbeek, de Haringebeek, vaak hoger zijn dan de overschrijdingen op het meetpunt ter hoogte van de spoorweg.

Volgende figuur toont de evolutie van aantal pesticiden en normoverschrijdingen in het meetpunt 948010 op de Bollaertbeek, stroomopwaarts de stuw.

In de loop van de jaren steeg het aantal geanalyseerde pesticiden, maar het aantal pesticiden met een overschrijding van de milieukwaliteitsnormen nam niet toe. Sinds 2019 is er zelfs een duidelijke daling zichtbaar. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de meest teruggevonden actieve stoffen en het aantal jaren met overschrijding van de milieukwaliteitsnormen voor de periode 2018-2021.

• Macro-invertebraten

De Kleine Kemmelbeek heeft als een van de weinige beken in het IJzerbekken een goede beoordeling voor macro-invertebraten (met het blote oog waarneembare ongewervelde dieren) en macrofyten (waterplanten) voor het traject stroomafwaarts de Dikkebusvijver. De beoordeling voor vissen is ontoereikend.

• Nitraat, fosfor en zwevende stoffen

De Dikkebusbeek of Kleine Kemmelbeek ter hoogte van de Vierstraat, stroomopwaarts de Dikkebusvijver (meetpunt 952000), scoort redelijk goed. De fosfor concentratie is er nog te hoog en ook hier duidelijk gelinkt aan erosie, met sediment naar de waterlopen. Dat is te zien aan een ontoereikende toestand beoordeling in 2020 voor zwevende stoffen.

• Pesticiden

Ook op de Kleine Kemmelbeek wordt de voorbije jaren pesticiden monitoring uitgevoerd. In de periode 2018-2022 werden volgende meetpunten in het afstroomgebied van de Kleine Kemmelbeek bemeten: 952000 (Vierstraat), 952015 (Kriekstraat) en 952020 (Kerkstraat).

Meetpunt 952000 ligt net stroomopwaarts van de Dikkebusvijver en vertoont opvallend minder normoverschrijdingen dan de Bollaertbeek en de maximumwaarden liggen een stuk lager dan de concentraties in de Bollaertbeek. Ook hier is sinds 2017 een daling van het aantal normoverschrijdingen waar te nemen.
 

We zien ook dat de waargenomen stoffen ook gedeeltelijk verschillen. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de meest teruggevonden actieve stoffen en het aantal jaren met overschrijding van de milieukwaliteitsnormen voor de periode 2018-2021.

Conclusie

Algemeen kunnen we stellen dat de laatste jaren de waterkwaliteit in functie van het milieu in beide beken verbeterd is. De algemene ecologische kwaliteit wordt beter beoordeeld en we nemen ook een dalende trend waar in het aantal normoverschrijdingen van pesticiden. De geleverde inspanningen lonen, waarvoor dank! We zijn er echter nog niet. We moeten ernaar streven om alle pesticiden onder de normen te krijgen. Daarnaast blijven ook nitraten, fosfor en zwevende stoffen (erosie) werkpunten, want voor deze parameters zien we geen dalende trend. 

Bijkomend zijn Bollaertbeek en Kleine Kemmelbeek onttrekkingsgebieden voor drinkwater. Sommige stoffen zoals bentazone, chloridazon, AMPA, metobromuron… zijn pas bij heel hoge concentraties schadelijk voor het aquatisch leven. Hierdoor zijn er geen problemen voor het milieu. Deze stoffen vormen echter wel problemen voor drinkwaterproductie, want ze zijn sterk wateroplosbaar zijn. Hierdoor zijn deze stoffen moeilijk te verwijderen uit het ruwe water en bemoeilijkt de aanwezigheid van die stoffen de drinkwaterproductie.